۴

۵

در جدول زیر فرم کلی پرسش نامه که شامل: شرح علت محتمل بروز دعاوی، احتمال وقوع در پروژه و میزان درجه اهمیت و تأثیر بر روی بروز دعاوی به تفکیک زمان و هزینه می باشد، آورده شده است:
(جدول۳-۳) فرم کلی پرسشنامه
۳-۳-۳) اعتبار و روایی پرسشنامه
پرسشنامه بعد از ملاحظه استاد راهنمای محترم و ۵نفر از متخصصان و خبرگان به نام های جناب آقای مهندس حبیب اله حسینی نیا عضو سازمان نظام مهندسی استان تهران با بیش از سی سال سابقه در زمینه اجرایی و طراحی ، جناب آقای مهندس بهروز عمویی عضو نظام مهندسی استان تهران با بیست وپنج سال سابقه اجرایی، جناب آقای دکتر حیدری استاد دانشگاه سازمان مدیریت صنعتی تهران و متخصص درزمینه امور قراردادها و ادعا، جناب آقای مهندس صفاری با۲۰ سال سابقه در زمینه مدیریت کلان پروژه های ساختمانی، جناب آقای مهندس یعقوبی وکیل و متخصص در زمینه دعاوی و حل اختلافات پروژه های ساختمانی و پیمانکاری از نظر روایی و سنجش موضوع مورد مطالعه مورد تایید قرار گرفت و برای سنجش اعتبار بعد از اجرای آزمایشی ۳۰پرسشنامه و محاسبه ضریب آلفایی کرونباخ توسط نرم افزارSPSS برای پرسشنامه عدد ۰/۸۵ بدست آمده که بیانگر اعتبار مناسب پرسشنامه ها می باشد.

۴-۳مرحله سوم: جمع آوری نظرات
پس از تهیه پرسشنامه و مشخص شدن شیوه محاسبه اولویت بندی عوامل ایجاد کننده دعاوی زمان و هزینه، در این مرحله حجم نمونه و جامعه آماری مورد مطالعه مشخص می شوند. و پرسشنامه ها جهت کسب اطلاعات توزیع می گردند.
۱-۴-۳) جامعه آماری مورد مطالعه
جامعه آماری پژوهش متشکل از مهندسان فارغ التحصیل رشته عمران و معماری با بیش از ۵ سال سابقه که در شرکتهای مهندسین مشاور و شرکتهای پیمانکاری دارای رتبه برنامه و بودجه و مهندسینی که نمایندگان کارفرمایان در پروژه های ساخت بوده اند می باشد .
۲-۴-۳) تعیین حجم نمونه
اخذ تصمیم درباره حجم نمونه، از لحاظ تامین میزان دقت نتایج نمونه گیری و صرفه جویی در مقدار وقت و هزینه، از اهمیتی خاص برخوردار است. بدیهی است که بزرگ بودن حجم نمونه موجب صرف هزینه و وقت زیاد، و کوچک بودن حجم نمونه موجب عدم دقت کافی برآوردها می شود. سعی ما بر این است که در چارچوب اطلاعات موجود و با توجه به وقت و هزینه ممکن و دقت لازم، مناسب ترین حجم ممکن نمونه را انتخاب کنیم.
بدین ترتیب برای تعیین حجم نمونه به سراغ علم آمار می رویم و حجم نمونه را با در نظر گرفتن میزان دقت و سطح اطمینان مورد نظر محاسبه می کنیم.
فرمول تعیین حجم نمونه در جوامع بزرگ (جوامعی با بیش از ۳ عضو در اصطلاح علم آمار، جوامع بزرگ نامیده می شوند.) به صورت زیر است: (کاسکیا،۲۰۰۲)
: تعداد نمونهn
α: سطح اطمینان را مشخص میکند. در این تحقیق با در نظر گرفتن اطمینان ۹۰ درصد =۰٫۱α حاصل می شود.
: تعداد نمونهn
d: درصد خطای مجاز در نمونه گیری است که به طور معمول بین ۰/۰۵ و ۰/۱۲ در نظر گرفته می شود.که در این تحقیق با توجه به جامعه هدف ۰/۱ مناسب تشخیص داده شده است.
P :قابلیت اعتماد پرسش نامه تکمیل شده است که معمولا” با توجه به پیش نمونه گیری به دست می آید. بدین مفهوم که از هر ۱۰پرسشنامه ۸ پرسشنامه دارای اطلاعات صحیح و ۲ پرسشنامه دارای اطلاعات نامعتبر است.
n=1.64^2*0.8*(1-0.8)/0.1^2=43
۵-۳ مرحله چهارم: محاسبه میانگین وزنی
هدف اصلی در این تحقیق بررسی تأثیر هر یک موارد ذکر شده در پرسشنامه در افزایش دعاوی پروژه های ساخت و تعیین میزان توافق نظر بر روی این عوامل بین عوامل اصلی دخیل و ذی النفع در پروژه های ساخت یعنی کارفرما، پیمانکار، مشاور می باشد. بنابراین در ابتدا متغیر مورد بررسی مقادیری را به خود می گیرد که این مقادیر امتیازات داده شده به هر مورد از دید تأثیر گذاری هستند.
بنابراین نیازمند شاخصی هستیم که توزیع یا پراکندگی اعداد را به خوبی بتواند توصیف نماید. بدیهی است که این شاخص می تواند میانگین باشد. در ادامه ابتدا به تعریف میانگین می پردازیم. (یوسفی،وحیدرضا،کنفرانس بین المللی مدیریت پروژه،دانشگاه علم و صنعت)
میانگین چند عدد شاخصی است که مرکزیت این اعداد را نشان می دهد. نحوه محاسبه میانگین به صورت زیر است:
که در آن  نشان دهنده میانگین می باشد.
در حالتی که داده ها برای محاسبه میانگین حسابی، به دلیل اینکه مقادیر مشاهده شده ارزشهای متفاوت دارند لازم است به هر مشاهده وزنی اختصاص داده و سپس میانگین وزنی داده شده را محاسبه کنیم. میانگین وزنی از رابطه زیر بدست می آید:
که در آن  نشان دهنده میانگین، k نشان دهنده تعداد اعدا د،  نشان دهنده عدد iام و  وزن هر عدد است.
لازم به ذکر است که همواره باید مجموع وزنها برابر با یک باشد. معمولا” برای محاسبه میانگین، همه اعداد را با یکدیگر جمع و سپس بر تعداد تقسیم می کنیم. استفاده از این روش یعنی اینکه وزن همه اعداد مساوی و برابر با ۱ تقسیم بر کل اعداد. (پارسیان،۱۳۸۶)
در صورتی که از دیدگاه احتمال به این قضیه نگاه کنیم، به میانگین امید ریاضی گفته می شود و وزن هر عدد احتمال وقوع آن عدد در نظر گرفته می شود. امید ریاضی به زبان ساده مقدار مورد انتظار را نشان می دهد. یعنی مقداری که از یک متغیر بر اساس قوانین آمار و احتمال انتظار داریم رخ دهد.
از آنجا که در این تحقیق میزان تأثیر بررسی می شود، بنابراین به دنبال محاسبه میانگین تأثیر هستیم. اما برای اینکه بتوانیم به این سوال که آیا همه موارد تأثیر گذاری یکسانی دارند پاسخ دهیم، احتمال وقوع هر مورد در پروژه را نیز بررسی می کنیم.
در واقع وزن هر عدد که تأثیر آن را نشان می دهد، احتمال وقوع آن باشد. بدین ترتیب مواردی که کمتر رخ می دهند، وزن کمتر و در مقابل مواردی که بیشتر رخ می دهند وزن بیشتری دارند.
شاخص میانگین وزنی مقادیری که احتمال وقوع را نشان می دهند به عنوان وزن در نظر می گیرد و بنابراین فرمول آن در حقیقت فرمول یک میانگین وزنی است. (رایس،۲۰۰۳،ص۱۹۵)
نکته مهم در این تحقیق این است که در این مسأله احتمالات به صورت ریاضی به دست نیامده اند بلکه به روش دلفی از دیدگاه کارشناسان و خبرگان به دست آمده است.
مقادیری که وارد شده اند ( اعداد ۱ تا ۵) فقط امتیاز هستند و برای اینکه شرط اینکه احتمال یک مقدار پیوسته روی بازه [۰,۱] می باشد نیز ارضاء شود می بایست احتمال هر امتیاز را بر مجموع آنها تقسیم کنیم. بدین ترتیب این شرط که مجموع وزنها باید برابر یک شود نیز تضمین می شود. (پارسیان،۱۳۸۶)
۱-۵-۳) پارامترهای شاخص میانگین وزنی
نکته بسیار مهمی که در محاسبه شاخص میانگین وزنی باید توجه شود این است که در صورتی که از برنامه درستی استفاده نشود، منجر به داده های غلطی می شود که ممکن است شاخص را به اشتباه افزایش دهند. دانستن این شاخص باعث می شود که بهتر و راحت تر بتوانیم اهم عوامل دعاوی را پیدا کنیم. (چاکراپانی،۲۰۰۳،ص۱۴۸)
در مورد تعیین پارامترهای میانگین وزنی دو دیدگاه وجود دارد :
دیدگاه کاتلر: در این دیدگاه بایستی پرسش نامه به صورت باز طراحی شود تا متخصصان موارد مورد اهمیت خود را به ترتیب اولویت مشخص نموده و همچنین نظر خود را در هر مورد بیان نمایند. از نظر کاتلر نباید به فرد چارچوب فکری داد.
دیدگاه دمینگ: از نظر دمینگ محقق باید با توجه به تجربه عملی در برخورد با متخصصان و همچنین با توجه به استراتژی های خود و نیز موضوع و دلیل تحقیق مواردی را تعیین کند تا متخصصان میزان اهمیت هر مورد را از نظر خود مشخص نموده و به امتیاز دهند. (چاکراپانی،۲۰۰۳،ص۱۳۲)
مهمترین تفاوت این دو دیدگاه در باز و بسته بودن سؤالات می باشد. از آنجا که در دیدگاه کاتلر متخصصان مستقیما” نظر خود را بیان می کنند و افراد نیز دارای تجربیات متفاوت هستند ممکن است پراکندگی معیارها باعث بی دقتی کار شود. بنابراین در این تحقیق از دیدگاه دمینگ استفاده شده و پرسش نامه با سوالات بسته مطرح می شود. یادآور می شویم که نحوه محاسبه میانگین وزنی در هر دو دیدگاه یکسان است. (کاسکیا،۲۰۰۲)
۲-۵-۳) خلاصه کردن اطلاعات و محاسبه میانگین وزنی
پس از جمع آوری پرسش نامه ها می بایست ابتدا پرسش نامه های مربوط به سه گروه کارفرما، پیمانکار، مشاور را از هم جدا نموده و برای هر کدام از علتها شاخص میانگین وزنی را محاسبه کنیم.
برای محاسبه این شاخص از روند زیر پیروی می شود: (کاسکیا،۲۰۰۲)
(جدول۳-۴) فرم کلی تعیین میانگین وزنی
: میانگین امتیازات داده شده در بخش احتمال وقوع در پروژه برای مورد iام
: میانگین امتیازات داده شده در بخش میزان درجه اهمیت و تأثیر بر روی دعاوی برای مورد iام
: امتیاز وزنی هر مورد در بخش احتمال وقوع در پروژه