فروشگاه بزرگ
فروشگاه راحت
سوپراستور
فروشگاه ترکیبی‍و فوق بازار
مراکز خدماتی
فروشگاه تخفیف دار
خرده فروشان زیر قیمت
نمایشگاه فروش با کاتالوگ
زنجیره مشارکتی
زنجیره داوطلبانه
تعاونی های مصرف
موسسات امتیازی
شرکت ترکیبی تجاری
منطقه تجاری مرکزی
مراکز خرید منطقه ای
مراکز خرید ناحیه ای
مراکز خرید محلی
۲-۵-۲-۲ خرده فروشی بر اساس سطح خدمات
کالاها از نظر خدمات مورد نیاز با هم فرق می‍کنند. مشتریان نیز از نظر اهمیتی که برای خدمات قائل می‍شوند با هم تفاوت دارند. در اینجا سه سطح خدمات شامل سلف سرویس، خدمات محدود و خدمات کامل همراه با خرده فروشانی که این گونه خدمات را ارائه می‍دهند، مورد بررسی قرار می‍گیرد.
خرده فروشی سلف سرویس: در طول دهه ۱۹۳۰ در امریکا رشد سریعی داشته است. در خرده‍فروشی سلف سرویس وظیفه جستجو، مقایسه و انتخاب بر عهده مشتریان است. این شیوه امروزه در بسیاری از خرده فروشی‍ها مورد استفاده قرار می‍گیرد. فروشگاه‍هایی که در این مطالعه مورد بررسی قرار خواهند گرفت در دسته خدمات سلف سرویس قرار دارند.
خرده فروشان با خدمات محدود: تا اندازه‍ای در امر فروش به مشتریان خود کمک می‍کنند(به دلیل تنوع بیشتر کالاها و نیاز به اطلاعات بیشتر)، این فروشگاه‍ها معمولا خدمات اعتباری نیز برای مشتریان فراهم می‍کنند.
خرده فروشان با خدمات کامل: خرده‍فروشانی هستند نظیر فروشگاههای اختصاصی و فروشگاههای بزرگ درجه یک. در اینگونه فروشگاه‍ها در تمام مراحل فرایند خرید، فروشندگان به مشتریان کمک می‍کنند. این فروشگاه‍ها معمولا کالاهای اختصاصی و کالاهایی را در اختیار دارند که مشتریان می‍خواهند درباره آنها اطلاعات بیشتری را کسب کنند(کالاهایی مانند دوربین عکاسی، جواهرآلات و پوشاک گران قیمت). این فروشگاه‍ها خدمات زیادی همچون تسهیلات اعتباری، حمل و تحویل مجانی و غیره را ارائه می‍کنند.
۲-۵-۲-۳ خرده فروشی بر اساس ترکیب کالا برای فروش
خرده فروشان را بر اساس طول و عرض ترکیب کالاها نیز طبقه‍بندی می‍کنند. بر این اساس انواع خرده فروشی عبارتند از: فروشگاههای اختصاصی، فروشگاههای بزرگ، سوپرمارکت‍ها، فروشگاههای فروشنده کالاهای راحتی و سوپراستورها.
فروشگاه های اختصاصی: یک فروشگاه اختصاصی تعداد نسبتا محدودی کالا در اختیار دارد با ترکیب نسبتاً کاملی از هر قلم کالا. فروشگاههای کالاهای ورزشی، مبلمان منزل، گل‍فروشی و اسباب بازی فروشی از انواع این فروشگاه‍ها هستند.
فروشگاه های بزرگ: این فروشگاه‍ها کالاهای بسیار متنوعی را برای فروش در اختیار دارند همچون انواع پوشاک، مبلمان و اثاثیه منزل و کالاهای خانگی و هر خط کالا دارای قسمت ویژه‍ای است. این فروشگاه‍ها در نیمه اول قرن حاضر رشد کرده‍اند ولی برای رقابت با سایر فروشگاه‍ها به خط‍مشی‍های مختلفی همچون تبدیل‍شدن به فروشگاههای اختصاصی و یا تخفیف‍دار روی آورده‍اند.
سوپرمارکت ها: سوپرمارکت‍ها فروشگاه‍هایی بزرگ، کم هزینه، و با حجم کالای زیاد می‍باشند. این فروشگاه‍ها به صورت سلف سرویس اداره می‍شوند و درصد سود کمی روی کالاها می‍کشند. این فروشگاه‍ها امروزه با توجه به خصوصیات جغرافیایی مشتریان خود اقدام به استفاده از فروشگاههای تخصصی می‍کنند. آنها مطابق نیاز‍های اقتصادی و اخلاقی بازارهای محلی خود اندازه فروشگاه و نوع تبلیغات و ترکیب کالاهای موجود در فروشگاه را تعیین و تنظیم می‍کنند.
فروشگاه های راحت(خواربارفروشی): فروشگاههای راحت فروشگاههای کوچکی هستند که تعدادی محدود اما بسیار سودآور و پر منفعت از کالاهای راحتی را برای فروش در اختیار دارند. این فروشگاه‍ها معمولا در حوالی مناطق مسکونی قرار دارند و هر ۷ روز هفته را کار می‍کنند و ساعات کار آنها نیز طولانی است. این فروشگاه‍ها امروزه جهت حفظ سهم بازار خود به فکر طراحی مجدد فروشگاههای خود هستند. برای این منظور آنها از رنگ‍های زنده‍تری استفاده می‍کنند، نورپردازی و امکانات پارک خودرو بهتری فراهم می‍کنند و قیمت‍های فروش خود را تا حد ممکن رقابتی می‍کنند.
سوپر استورها، فروشگاههای ترکیبی و فوق بازارها: این سه نوع فروشگاه از سوپرمارک‍ت‍های معمولی بزرگ‍ترند(تقریبا ۲ برابر) و ترکیب بسیار متنوعی از مواد غذایی و اقلام غیر‍غذایی عادی را برای فروش عرضه می‍کنند و خدمات متنوعی همچون خشکشویی، خدمات پستی، نقدکردن چک و غیره را برای مشتریان فراهم می‍کنند. سوپر استورها امروزه ۳۹ درصد فروشگاههای مواد غذایی را شامل می‍شوند.
فروشگاههای ترکیبی: همان فروشگاههای مواد داروئی و غذائی ترکیبی هستند و از سوپر استورها تقریبا ۲ برابر بزرگ‍ترند ولی فقط ۲۱ درصد فروشگاههای موادغذایی امروز را در بر می‍گیرند.
فوق بازارها(هایپرمارکت[۳۷]): از فروشگاههای ترکیبی هم بزرگ‍ترند و از ترکیب سوپرمارکت، فروشگاههای تخفیف دار و خرده فروشی انباری بوجود می‍آیند. اقلام و کالاهایی که این فروشگاه‍ها عرضه می‍کنند، فراتر از اقلام و کالاهای عادی است. فوق بازارها مانند انبار عمل می‍کنند. بررسی‍ها نشان می‍دهند که رضایت مشتریان از فوق بازارها ۲۵ درصد کمتر از سوپرمارکت‍هاست و این به نظر کارشناسان موفقیت آتی این فروشگاههای غول پیکر را دچار تردید می‍کند.
مراکز خدماتی:“کالای” موضوع بعضی از فعالیت‍های اقتصادی، خدمت است. هتل‍داری، متل‍داری، بانکداری، خطوط هواپیمایی، مراکز آموزش عالی، بیمارستان، تئاتر و سینما، باشگاه‍ها، رستوران، خدمات تعمیر، آرایشگاه و خشکشوئی‍ها از جمله خرده فروشی‍های خدماتی‍اند. خرده فروشی خدماتی در بسیاری از کشورها مثل آمریکا به مراتب بیش از رشد خرده فروشی کالا بوده است و هر صنعت خرده فروشی دارای مشی خاصی است.
۲-۵-۲-۴ خرده فروشی بر اساس قیمت‍های فروش
خرده فروشان را می‍توان براساس سطح عمومی قیمت‍های فروش آنان نیز طبقه‍بندی کرد. اکثر خرده فروشان دارای قیمت‍های فروش و خدماتی معمولی هستند و کالاهایی را می‍فروشند که دارای کیفیتی معمولی‍اند. بعضی دارای کالاهایی با کیفیت بالاتر و قیمت‍های بالاتری هستند. خرده فروشانی که قیمت‍های فروش پایین‍تری دارند عبارتند از: فروشگاههای تخفیف‍دار، خرده فروشان زیر قیمت و نمایشگاه‍های فروش با کاتالوگ.
فروشگاههای تخفیف دار: فروشگاهی است که کالاهای استاندارد را با سطح قیمت پایین‍تری به فروش می‍رساند. این فروشگاه‍ها درصد سود خود را به امید افزایش حجم فروش، پایین می‍آورند و کالای در معرض فروش نیز از جمله کالاهای درجه یک هستند.
خرده فروشان زیر قیمت: این خرده فروشان زیر قیمت عمده فروشی خرید می‍کنند و قیمت فروش آنها نیز پایین‍تر از قیمت خرده فروشی است. خرده فروشان زیر قیمت معمولا عرضه‍کننده کالاهایی با کیفیت اما غیر ثابت و درحال تغییر هستند.
نمایشگاه های فروش با کاتالوگ: نمایشگاه‍های فروش با کاتالوگ مجموعه‍ای از کالاهای گران‍قیمت با مارک‍های با اعتبار و پر گردش را در سطح قیمت‍های نسبتا مناسب به فروش می‍رسانند. در این نمایشگاه‍ها سعی می‍شود هزینه‍ها و درصد سود برای بالابردن حجم فروش حتی‍الامکان در سطح پایینی نگهداری شود.
۲-۵-۲-۵ خرده فروشی بر اساس کنترل مجاری فروش
تقریبا ۸۰% تمام فروشگاههای خرده فروشی مستقل‍اند. اشکال دیگر خرده فروشی‍ها براساس مالکیت‍های مختلف به ۵ دسته زنجیره مشارکتی، تعاونی خرده فروشی و زنجیره داوطلبانه، تعاونی‍های مصرفی، سازمان امتیازی و شرکت‍های ترکیبی تجاری تقسیم می‍شود.
زنجیره مشارکتی: یک فروشگاه زنجیره‍ای شامل دو یا چند مجاری فروش کالاست که دارای مالکیت و مدیریت مشترک است و در آن خرید به طور متمرکز انجام می‍شود. این فروشگاه‍ها در کلیه زمینه‍های خرده فروشی فعالیت دارند. اما در حیطه فروشگاههای بزرگ، کالاهای متنوع، مواد غذایی، مواد دارویی، کفش و فروشگاه شاخص‍ترند.
تعاونی خرده فروشی و زنجیره داوطلبانه: در این نوع تشکل گروهی از خرده فروشان مستقل برای ایجاد یک هسته مرکزی عمده فروشی دور هم جمع می‍شوند.
تعاونی‍های مصرفی: موسسه‍ای است که مالکیت آن متعلق به مصرف‍کنندگان است. شهروندان می‍توانند برای مقابله با خرده فروشان محلی که از طریق عرضه کالاهای فاقد کیفیت و ترکیب مطلوب به آنها اجحاف می‍کنند دست به تاسیس یک شرکت تعاونی محلی بزنند.
