۲- نقش وکاربرد حدیثی در کتاب مجمع البحرین بیشترمتوجه تفسیر واژه در قرآن است.
۳-طریحی برای بیان معنا شناسی واژگان قرآنی در استفاده از احادیث بیشترین استفاده را از احادیث تفسیری کرده است.

۵-اهداف تحقیق
در این پروژه تحقیقاتی اهداف کلی وجزئی برای این رساله پژوهشی در نظر گرفته شده است که عبارت است از:
الف)-هدف کلی: روش شناسی مجمع البحرین طریحی در بکار گیری روایات
ب)-هدف جزئی:
۱-آشنایی با رویکردهای حدیثی ونقش آنها دربیان معنای واژگان
۲-آشنایی با دیگر رویکرد ها ونقش های حدیثی در کتاب محمع البحرین.
۶-پیشینه تحقیق
از آثار قابل توجه در زمینه غریب القرآن، ازدانشمندان متاخرکتاب غریب قرآن فخرالدین طریحی است، که در ضمن شرح واژگان غریب قرآن به شرح کلمات غریب حدیث نیز نظر داشته است؛ براین کتاب حاشیه­ها ومستدرکاتی نوشته اند،که از جمله علمایی مانند میرزا محمد بن میرزا علی اصغر حسنی حسینی طباطبایی تبریزی براین کتاب حاشیه نوشته است، و همچنین حکیم عارف ملقب به صدر الافاضل میرزا لطف علی شیرازی متولد۱۲۶۸ هجری تعلیقه ای بر این کتاب به نام رساله أواسط القلائدنوشته است. هم چنین مستدرک صفی الدین بن فخرالدین طریحی نجفی فرزند مولف بر این کتاب است؛ این مستدرک شامل مجموعه هایی از تعلیقات وحواشی است؛ صفی الدین ملحقاتی نیز بر این کتاب دارد، که در آن لغاتی رابر مجمع البحرین افزوده است؛ولی در مورد رویکرد حدیثی طریحی ونقش این احادیث در کتاب مجمع البحرین مطلبی ننوشته اند، که این پژوهش درصدد بیان­نقش وکار کرد احادیث در کتاب مجمع البحرین است.
فصل اول
مفهوم شناسی وبیان اجمالی زندگی فخرالدین طریحی
مفهوم شناسی و معرفی اجمالی فخرالدین طریحی
۱-۱-معرفی اجمالی فخرالدین طریحی
۱-۱- ۱-ولادت طریحی
فخرالدین­الدین طریحی المسیلمی،ابن بن محمدعلی بن احمدبن طریح الرماحی النجفی،مشهور به طریحی،درروزجمعه در سال۹۷۹ درمحله آل طریح در نجف اشرف به دنیا آمد،وپدرومادرش اسم وی را فخرالدین نامیدند،به امید اینکه سبب فخردین باشد،اودانشمند لغوی وسرشناس فقیه ومحدث گران قدر شیعه است.^[۱]
او را طریحی گویند،چرا که منسوب به شیخ طریح بن خفاجی است،واو را مسلمی گویند چرا که منسوب به خاندان بنی مسلم،یکی ازطوایف بنی اسد است.^[۲]
طریحی که ازخاندان طریحی برخاسته است،ازمشهور ترین خاندان های ریشه دار علمی شیعه است.
یکی از نویسندگان میسحی به نام اب انستاس ماری کرملی،درباره آل طریح این چنین می نویسد:«آل طریح از تبارعلم،فضل وادب،وتقوا درنجف وازقدیمی ترین ومشهورترین وریشه دار ترین خانواده ها درمجد وشرف است،زمانی که رجال علم واصلاح رابه شمرند خاندانی معروف تر از آنان در نجف نیست».^[۳]
۱-۱-۲-زهد وتقوا
به گفته نویسندگان­وعلما طریحی ازعابدترین وزاهدترین عالم زمان خود بود؛در کتاب ریاض­العلماآمده است،که«وی­عابدترین وباتقواترین اهل زمان خود بود،ودر تقوای وی همین بس که لباسی را که با نخ ابریشم دوخته شده بود،به تن نمی­کرد بلکه لباس­های اورا بانخ پنبه­ا ی می­دوختند».^[۴]
هم چنین آمده است،که طریحی عالم فاضل،محدث باتقوا،زاهد،فقیه، شاعر،ازعابد ترین و باتقواترین اهل زمان خود بود.^[۵]
مولف ریاض العلما براین باوراست،که درسال ۱۰۸۰ق،طریحی در ماه مبارک رمضان معتکف شده بود،ومولف در مسجد کوفه با وی دیداری داشته است.^[۶]
۱-۱-۳-مشایخ وشاگردان وی
مولف درریحانه الادب براین باوراست،که طریحی بایکی دو واسطه ازشیخ بهایی روایت نموده است،وخودش­ازمشایخ روایت پسرخودش صفی الدین وعلامه مجلسی و هاشم بحرانی می باشد.^[۷]
طریحی به واسطه محمد بن حسام المشرقی، از شیخ بهایی روایت کرده است.^[۸]
پسرش صفی الدین شرحی برمجمع البحرین وملحقاتش به نام حواشی المجمع نوشته است،وهم چنین شرحی بر کتاب رساله فخریه به نام الریاض الزهریه نوشته است.^[۹]
۱-۱-۴-آثار مولف
طریحی آثار فراوانی دارد،ازجمله در قرآن وحدیث مانند کتاب مجمع البحرین المنتخب فی جمع المرائی و الخطب وکتاب غریب الحدیث،که آن را قبل ازکتاب مجمع البحرین تالیف کرد.^[۱۰]
مولف مراقد­المعارف براین باوراست­، که مهم­ترین کتاب­های طریحی مجمع البحرین در لغت،وکتاب­هایی در فقه وتفسیراست،واز دیگر آثار طریحی المنتخب و فخریه درفقه وجامع المقال درحدیث ودرایه و رجال است.^[۱۱]
از دیگرآثار طریحی الاحتجاج فی مسائل الاحتیاج،الاربعون حدیثا،ایضاح الحساب،جامعه الفوائد،الاثنی عشریه فی اثنی عشرمبحثا فی مباحث اصول الفقه،تحفه الواد عقال الشارد،شرح اثنی عشریه صاحب معالم،غریب القرآن،غریب الحدیث للخاصه،فوائدالاصول است.^[۱۲]
طریحی آثارفراوانی دارد،مخاطبین برای آشنایی با دیگر کتاب های طریحی، به مقدمه مجمع البحرین مراجعه کنند.
۱-۱-۵-وفات طریحی
مولف آورده است،که طریحی درسال۱۰۸۵هجری درشهررماحیه­ی مدینه وفات یافت وجنازه اش به نجف منتقل شد،مرقد وی درمحله براق شهر نجف است.^[۱۳]
رماحیه به تشدید میم شهری از عراق عرب است.^[۱۴]
۱-۲-کتاب مجمع البحرین
کتاب­مجمع­البحرین،کتابی­غریب­القرآن­ولغوی­درشش­جلد­نگاشته­شده است،ساختارکتاب به این گونه است، که با مقدمه تحقیقی درباره شرح حال اساتیدوآثار علمی طریحی آغاز شده است،متن کتاب به سبک صحاح اللغه جوهری مرتب شده است.
مولف­ درسال ۱۰۷۹ ق به نگارش­کتاب مجمع البحرین پرداخت، وی درابتدای کتاب انگیزه­ خود را از نگارش آن این طور بیان می­دارد،که «من دیدم درشرح روایات واحادیث منسوب به غیر معصومین واهل بیت­رسول­خدا(صلی­الله علیه وآله)و اجمعین،کتاب های متعددی نگاشته شده است، واز میان اصحاب وعلمای بزرگ نیزکتابی مستقل در شرح اخباروروایات معصومین(علیه­السلام)نگاشته نشده است لذا بر آن شدم تادر شرح سخنان واحادیث اهل بیت (علیه السلام)این کتاب را به نگارش درآورم،من دراین کتاب واژهای غریب وناآشنای قرآنی را نیز برآن افزودم تااز کتاب وسنت به همراه هم بهره مندشویم.».^[۱۵]
مولف احتمالاً نام کتاب خود را از آیه سوره کهف گرفته است،چرا که دو دریای قرآن وحدیث رادرکنارهم جمع کرده است؛آیه عبارت است از:«وَ إِذْ قالَ مُوسى‏ لِفَتاهُ لا أَبْرَحُ حَتَّى أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَیْنِ أَوْ أَمْضِیَ حُقُباً»(کهف/۶۰)«و (به یاد آر)وقتى که موسى به شاگردش(یوشع که وصى و خلیفه او بود.) گفت:من دست از طلب برندارم تا به مجمع­البحرین (به محل برخورد دو دریا) برسم،یا سالها عمردرطلب بگذرانم».
درمجمع­البحرین طریحی درمورد معنای هرواژه ابتدا شواهدقرآنی راذکرکرده،و وجوه معنایی یک کلمه رادرکاربرد های مختلف تبیین کرده است،وسپس درذیل آیات­ احادیثی را ذکر کرده است؛بیشتر احادیث ذکرشده درکتاب مجمع البحرین بدون ذکر سند واحادیث به شکل قسمتی از کل حدیث آورده شده اند،طریحی بیشتر آن قسمت حدیث را ذکر کرده که به صوردت شاهد مثال مدنظرش بوده است.
واژگان درمجمع­البحرین براساس نظام قافیه و براساس ریشه کلمات مرتب شده ­اند، برطبق­این نظام ابتدادرمرتبه اول،حرف پایانی کلمه سپس حرف نخست ودرآخر حرف میانی کلمه مد نظر است،وهر یک از حروف الفبا رادر عنوان کتابی مستقل بیان کرده است.
مولف ریاض العلما آورده است،که این کتاب بهترین کتاب درجمع بین غریب­القرآن وغریب­الحدیث است،وهیچ کس از امامیه قبل از وی این تالیف را نداشته است،وی این کتاب را در کنارحرم امام رضا(علیه­السلام) نوشته است.^[۱۶]
هم چنین مولف درطبقات­ اعلام­الشیعه براین باور است،که طریحی مجمع البحرین را درسال ۱۰۷۹ق نوشته است.^[۱۷]
۱-۳-مفهوم روش
روش به معنای رفتن،عمل کردن،راهرو است،و روش شناسی به معنای معرفت، شناخت است.^[۱۸]
روش به معنای چگونگی انجام دادن یک کار،چگونگی رفتار یک شخص،درمورد معین است.^[۱۹]
هم چنین روش به معنای طرز،طریقه،قاعده، قانون،راه ،اسلوب،سبک،رفتار است.^[۲۰]
۱-۴- کتاب غریب القرآن

کفالایا: مجموعهای از روایات منصوب بهمانی هست که توسط شاگردانش در زمان زندگی او جمعآوری شدهاست.(میرفخرایی، ۱۳۸۳: ۵۹)
کتاب “ارژنگ” مفاهیم اصلی دین مانی را طوری تصویرمیکند که حتی برای بیسوادان نیز قابل فهم است و در کتاب “شاپورگان” درباره کیهانشناسی، انسان شناسی، و رستاخیز بحثشدهاست. از بین رسالههای عملیه و مناجات نامهها میتوان ” زبده آموزه ها و قوانین بودای روشنایی” مانی را نامبرد که تاریخ آن ۷۳۱ میلادی است. (اسماعیل پور،۱۳۸۷: ۱۶۴-۱۶۵)

از قدیمیترین آثاری که بعد از مانی توسط پیروانش تألیفشده میتوان بهدو اثر اشارهکرد: کتاب"انوخ” و دیگری “چوپان هرمس". ظاهراً مانی با کتاب انوخ آشنایی داشته و در کفالایا چند بار بهآن اشارهکردهاست. گفته میشود مانی مطالب مربوط بههبوط فرشتگان را از این کتاب گرفتهاست.(تفضلی،۱۳۷۶: ۳۴۴)
برای نوشتن بهزبانهای ایرانی، مانویان از شیوه های زردشتیان استفاده نمیکردند. مانی برای انتقال پیام خود از الفبای پالمیری استفاده میکرد که از چند جنبه نسبتبه زرتشتیان ارجحیت داشت. (زوندرمان،۲۰۰۷: ۱۹۸)
۲-۳- ویژگیهای شعر مانی
مانی شاعر توانایی بود. رکن اصلی آثار او نظم بود. . شعر او پر از تشبیهات دلکش و کنایههای بدیع است که در آن از نمادپردازیهای ادبی، تمثیل و استعاره در کمال استادی بهرهگرفتهاست. (میرفخرایی،۱۳۸۳: ۹۰) مانی خود سراینده قطعات شاعرانه و مزامیر بود و دو زبور منظوم سروده بود که ترجمه قطعاتی از آن بهپارتی با نام “آفرین بزرگان” وجوددارد و شامل نیایشهایی است خطاب بهپدربزرگی و ایزدان آفرینش سوم و زبور دیگر او “آفرین تقدیس” نام دارد چون با واژه قادوش (qāduš= قدوس) آغاز میشود. ( اسماعیل پور،۱۳۸۷: ۳۹ )
بخش عمده متون مانوی را سرودهای دینی تشکیلمیدهد که بهپیروی از سبک یشتهای اوستا سروده شدهاند، یعنی شروع هر بیت و بهندرت واژه های مهم با یکی از حروف ابجد میباشد. (میرفخرایی،۱۳۸۳: ۶۴) اما از نظر ارزش هنری و زیبایی، بدوناغراق میتوانگفت که بهترین نمونه ها توسط نویسندگان مانوی خلقشدند. ( زوندرمان،۲۰۰۷: ۱۹۹)
بیشتر سرودنامههای پارتی در مورد غایت و رستگاری روح دربند است که فریاد کمک سرمیدهد و منجی پیشمیآید و بهاو مژده رهایی میدهد. دیوها میگریزند. روح جامه خود بر تن میکند و آزاد گشته بهآسمان رهسپار میشود. این سرودها در مراسمتدفین گزیدگان مانوی خواندهمیشود.(اسماعیل پور،۱۳۸۷: ۳۹-۴۰)
سرودهای مانوی از نظر شکل بهسه گروه تقسیم میشوند:
الف) سرودهای بلند که از هندام(اندام) تشکیل شدهاند.
ب) سرودهای بلند ستایش که بهفارسی میانه آفرشنāfurišn و در پارتی āfriwan نامیده میشوند. مانویان در این سرودها از سنت یشتهای اوستا پیرویکردهاند.
ج) سرودهای کوتاه که اغلب ولی نههمیشه ابجدی هستند و در فارسی میانه مهر(mahr ) و در پارتی باشاه (bāšāh) نامدارند. (میرفخرایی،۱۳۸۳: ۶۸)
سرودها و ادبیات تعلیمی که توسط مانویان گسترش دادهشد، در ادبیات زرتشتی ناشناختهبود. هنر قصهگویی مانویان بینظیر بود و سوگواریهای پراحساس همانند “سرودها” هیچ همتایی در ادبیات زرتشتی ندارد.( زوندرمان،۲۰۰۷: ۱۹۹)
تنها متون ادبی غیردینی در دستنویسهای مانوی غیر از افسانهها، در قطعه دستنویسی از سده دهم میلادی است. این قطعات شامل بخشهایی درباره بلوهرblauhar و بوداسف budasaf منسوب بهرودکی است. این قطعات معروف، قدیمیترین دستنویس بهجا مانده از شعر فارسی است. (میرفخرایی،۱۳۸۳: ۶۹)
در اشعار پارتی و بهاحتمال زیاد فارسیمیانه، هر بیت شامل دو مصراع است و هر مصراع نیز معمولاً از چند واژه تشکیلمیشود که تکیه واژه بر روی هجای آخر آنهاست. این دو واژه اصلی(همراه واژه های وابسته بهآنها) دو پایه یا رکن بهشمار میروند و هر یک مرکب از دو یا سه یا چهار و بهندرت پنج هجا هستند. در وزن اشعار، علاوه بر تعداد هجاهای تکیهدار، ضرب و وزن نیز میتواند متفاوت باشد. (میرفخرایی،۱۳۸۳: ۶۹-۷۰) در ابتدا تصورمیشد که وزن اشعار فارسی میانه و پارتی هجایی است، یعنی تساوی هجاها مبنای وزن است. اما برخی دانشمندان همچون هنینگ، موافق این نظر نبودند. او معتقدبود که وزن این اشعار ضربی یا تکیهای است. (تفضلی، ۱۳۷۶: ۳۵۰) در مورد ویژگیهای شعر مانوی میتوان بهاین نکتهها اشارهکرد:
الف) قافیه در هیچ یک از مصراعها و بیتهای شعر مانوی وجودندارد.
ب)در وزن اشعار پارتی و بهاحتمال زیاد فارسی میانه بر تعداد هجاهای تکیهدار، وزن ضرب هم میتواند متفاوت باشد.(زرشناس، ۱۳۸۲: ۱۰۴)
پ) در شعرهای جامعه مانوی مبالغه، مجاز، کنایه، تشبیه و استعاره بهوفور استفادهشدهاست. (حاجیانی،۱۳۸۶: ۶۸)
بخش مهمی از اشعار ایران باستان را سرودها و اشعار مانوی تشکیل میدهند که اغلب بهزبان پهلوی (پهلویاشکانی) و فارسیمیانه (پهلویساسانی) نوشتهشدهاند. البته اشعار مانوی بهزبان قبطی، چینی و سغدی نیز درآمدهاست. بنونیست، ایرانشناس فرانسوی پایهگذار پژوهش و تحقیق در زمینه شعر ایران باستان، بهخصوص شعر پهلوی بود که تحقیقات خود را از سال ۱۹۳۰ آغاز کرد. هنینگ هم در سال ۱۹۵۰تحقیق در این زمینه را ادامهداد و منظومه” درخت آسوریک” را به صورت مصراعهای ۴تا ۷ هجایی تقطیعکرد.(B SOAS, 1950. pp 641- 648). اما این پژوهشها همچنان ادامهدارند و نتایج قطعی در مورد ویژگیهای شعر پهلوی از جمله وزن، قافیه و انواع شعر بهدست نیامدهاست. خصوصیات ذکر شده درباره شعر مانی، بر اساس تحقیقاتی است که تاکنون بهدست آمدهاند. (بهار،۱۳۷۰: ۲۰۰)
متون پارتی مانوی، از نظر تاریخ نگارش بهدو دسته تقسیم میشوند: آثاری که بین سدههای سوم و چهارم میلادی نوشتهشدهاند و مربوط بهزمان خود مانی و پیروان بلافصل او هستند. دسته دوم آثاری که زمان نگارش آنها قرن ششم و بعد از آن است و احتمالاً مربوط بهفرقه “دیناوریه” از فرقههای مانوی است.(آموزگار، تفضلی، ۱۳۸۲:۱۸) نثر متون مانوی بهفارسیمیانه و پارتی گاهی ناپخته و ساده و در بعضی موارد ثقیل است و درمقایسه، آثار منظوم مانوی از ارزش والاتری برخوردارند. (آموزگار، تفضلی، ۱۳۸۲: ۴۳)
مانویان از ساز و آواز بههمراه اشعار خود استفادهمیکردند تا برای شنوندگان جذاب تر باشد. آنها برای عرضه افکار و عقاید خویش از صنایع لفظی و صورخیال، بهخصوص تشبیه و مجاز استفاده میکردند و از این نظر اشعار پارتی، که زبان قدیم خراسان است، دلکشتر است. مثلاً عروج مانی به آسمان را بهبرق تیزرو و رؤیای تندگذر، لذایذ دنیوی بهغذایی خوشمزه اما زهرآلود و همبستگی را بهصخره سخت تشبیهکردهاند. جواهرات مجاز از ذرات نور محبوس در جهان و کبوتران سفید مجاز از راهبههای مانوی سوگوار بودند. گاهی برای پرهیز از تکرار کلمات، از مشتقات آنها استفاده میکردند، شیوهای که در یشتهای اوستا بهکاررفتهاست. (تفضلی، ۱۳۷۶: ۳۵۱)
۲-۴- ویژگیهای جامعه مانوی
جامعه مانوی به دو گروه تقسیم میشدند:

1. 1. نیوشایان یا عامه مردم: نیویاشان یا نغوشاک حق ازدواج داشتند ولی فقط با یک زن. خوردن گوشت برای آنها منعی نداشت بهشرطی که خودشان حیوان را نکشتهباشند. ولی خوردن شراب بهکلی ممنوعبود و بایدگفت که دین مانی ، اولین دینی بود که خوردن شراب را ممنوعکرد.

1. 1. گزیدگان یا خواص: روحانیان فقط یک وعده غذا میخوردند؛ هر چیزی غیر از گوشت. هرگز ازدواج نمیکردند و برای یک سال، یک دست لباس داشتند. آنها تا آخر عمر خود بهسفر میرفتند و برای دین خدا تبلیغمیکردند و همیشه یک نغوشاک برای انجام کارهای آنها مانند پختن همراهشان بود. (ویدن گرن،۱۹۰۷: ۴۴ ). روحانیان حدود صدوپنجاه روز در سال روزه میگرفتند و هر روز هفت بار نماز میخواندند( با وضو یا تیمم). (وامقی،۱۳۸۳: ۷۲)

آداب و رسوم مذهبی مانویان را میتوان در چند جمله بهاین شکل خلاصهکرد: مانی در رأس دنیا قرارداشت و پس از او یک گروه پنجنفری بودند که آنها را “کفپالا” میگفتند و جانشین مانی از میان آنان انتخاب میشد. گروه دوم از دوازده نفر تشکیل میشدند که بهآنها “هموزاک” یا “هموژک” بهمعنی آموزگار بودند و دینسالار هم نامیده میشدند.گروه سوم، متشکل از هفتادودو نفر بودند که بهآنها “اسپسگان” میگفتند. گروه چهارم، سیصدوشصت نفر بودند که “مانسالار” یا “مهستگان” نامداشتند و در آخر “خروهخوانان” یا ” واعظان” بودند که کارشان هدایت توده مردم مانوی “نغوشاک” بود. (وامقی،۱۳۷۸: ۲)
مهمترین رویداد سال در میان مانویان، جشن بما “Bemā” بود که در پایان سیروز روزهداری برپا میکردند؛ بهگناهان خود اعترافکرده و سرودهای خاص این جشن را میخواندند. این جشن را سالگرد عروج مانی میدانند. (اسماعیل پور،۱۳۸۷:۱۰ ) بهگفته هنینگ، بما یا “چقشاباط"، ماه دوازدهم ایغوری بهمعنی ماه تکالیف بودهاست. (ویدن گرن،۱۹۰۷: ۲۲۶ )
۲-۵- هنر مانوی
مانی بههنر و موسیقی و نقاشی علاقه فراوان داشت، تا جاییکه پیروان او موسیقی را دارای منبع الهی میدانستند. (ویدن گرن،۱۹۰۷:۱۴۲) تمام منابع شرقی، هنرمند بودن مانی را تأیید میکنند و خود او نیز در کفالایا فصل ۱۵۴بند دو چنین میگوید:"چون همه رسولان، برادران من، که قبل از من آمدند، [ننوشتند] تعلیمات خود را چنانچه من مال خود را نوشتم، [و نه] نقاشیکردند تعلیمات خود را در تصاویر چنانچه [ من نقاشیکردم ] مال خود را. (ویدن گرن،۱۹۰۷:: ۱۴۴)
مانویان از نقاشی برای انتقال مفاهیم دینی خود استفاده میکردند؛ با اینحال اجازه نمیدادند نوشته ها بهقدری تزئین شوند که اصل مطلب با عنصر تزئینی مخلوطشود. کتابهای مانوی هم با دقت نوشته و تصویر میشدند و هم ورق و مرکب آن از ارزش بالایی برخورداربود. گاهی با قشر ضخیمی از طلا بهکتاب خود ارزش بیشتری میدادند. (ویدن گرن،۱۹۰۷: ۱۴۷)
یکی از شقهای ادب مانوی، داستانهای کوتاه اخلاقی یا مذهبی است. متنهای پیداشده در ترفان بهشعر هستند که این اشعار با اشعار امروزی شباهت بسیار ژرف و اندیشهای دارند، اما تفاوت آنها در وزن و قافیه هم مشهود است؛ چون قافیه دیدهنمیشود و اگر هم چیزی شبیه قافیه بهنظر برسد، تصادفی است و از نظروزن هم، وزن این اشعار عروضی نیست. (وامقی،۱۳۷۸: ۴۹)
۲-۶- سرانجام دین مانی
احتمالاً مانویت قبل از سال ۲۶۱ میلادی در مصر گسترشیافت و پس از آن به شمال آفریقا و اسپانیا کشیدهشد و از سوریه از طریق آسیای صغیر بهیونان، ایتالیا و فرانسه رفت. احتمالاً دو ناحیه غربی اسانیا و فرانسه از شمال و جنوب تحت نفوذ مانویت قرارگرفتهبودند. (ویدن گرن،۱۹۰۷: ۱۵۶)
دین مانی پس از مرگ او نیز ادامهیافت. در پایان سده ششم میلادی در ماوراءالنهرگسترشیافت و مرکز دین مانی شد. در سده هفتم میلادی تا مدت کوتاهی از تعقیب و آزار در امان بودند اما دوباره از سوی سلسله عباسیان مورد تعقیبهای شدید قرارگرفتند. اما با این وجود تا سده دهم میلادی در بغداد پابرجا ماندند، و تا قرن سیزدهم یعنی حمله مغول بهایران در ترکمنستان شرقی بهحیات خود ادامهداد و تا قرن چهاردهم میلادی در چین تداومیافت. دین مانی بهدلیل خصوصیات منحصربهفرد خود در غرب طرفداران بسیاری پیداکرد و بهسرعت در روسیه مصر و در ساحل مدیترانهای آفریقای شمالی گسترشیافت و در روم اسپانیا و جنوب گل نفوذکرد. اگرچه این دین سرکوبشد اما به حضور پنهانی خود در میان مردمان جنوب اروپا ادامهداد. (حاجیانی،۱۳۸۶: ۵۲-۵۳ )
۲-۷- عقاید مانی
در میان تمام ادیان شناختهشده جهان، دین مانی تنها دینی است که آفرینش انسان را کاملاً اهریمنی میداند. از نظر مانی عالم هستی و هر چه درآن است از جمله درختان و گیاهان و…. اهریمنی هستند و در هر کدام از آنها ذرهای از نور زندانی است و برای نجات این نور، راهی بهجز نابودی ماده وجود ندارد. ( وامقی،۱۳۸۳: ۶۶)
برای رهایی روان باید جسم فدا شود و از تولد و تناسل جلوگیریشود. مطابق تعلیمات او در آغاز و پیش از آفریدهشدن جهان مادی و انسان، جهان دو قسمتداشت: جهان روشنایی در بالا و جهان تاریکی در پایین. پادشاه جهان روشنایی، پدربزرگی یا سروشاویزد بود و پادشاه جهان تاریکی، اهریمن نامداشت. اهریمن نور را دید، بهآن حملهکرد و مقداری از آنرا بلعید. پدربزرگی برای نجات نورهای بلعیدهشده، مادرزندگی را از ذات خود بهزندگیخواند و پس از کشمکش فراوان میان موجودات زادهروشنایی و موجودات زادهتاریکی، زندگی انسان بر زمین شکلگرفت (وامقی،۳۳:۱۳۸۳) آفرینش جهان از دیدگاه مانی سه مرحله دارد : در آفرینش مرحله دوم، در جهان بیکرانه و بیزمان دو عنصر نور و ظلمت جدا از هم ولی در کنار هم بدوندغدغه زندگی میکردند چون ظلمت، نور را ندیدهبود و نمیشناخت. جهان روشنایی بهشتی بود پر از فروغ و بوی خوش، پادشاه این جهان زروان یا پدربزرگی بود و جهان تاریکی دوزخی بود لبریز از سیاهی و بدی پادشاه آن جهان، اهریمن نامداشت. روزی اهریمن در مرز دو جهان، روشنی را دید و آشفتهشد، حملهکرد و بخشی از نور را بلعید و بهاین شکل، برای اولین بار روشنایی وارد جهان تاریکیشد. زروان برای نجات آن نورها فرزندی را بهزندگی فراخواند که نام او مادرزندگان یا مادربزرگی بود. او نیز خدای دیگری را بهزندگی فراخواند که انسان ازلی بود و اورمزدبغ نامداشت. اورمزدبغ با پنج فرزند خود بهظلمت حملهکردند اما شکستخورده و در ژرفنای تاریکی بیهوش افتادند. بهنظر میرسد که گرفتار شدن اورمزدبغ مصلحتی است تا او بندیان تاریکی را نجاتدهد. با اسیر شدن او تمام جهان روشنایی سوگوارشدند. اما سرانجام اورمزدبغ بههوشآمد و ازمادر تقاضای کمککرد. مادربزرگی نیز از زروان کمک طلبید. زروان سه ایزد را بهزندگی فراخواند. یکی از آنها “مهریزد” بود که گریوزنده نامداشت. آنها با حمله بهتاریکی، بخشی از نور محبوس را نجاتدادند اما هنوز مقداری از نور در ظلمت اسیر بود. درپیکار بین فرزندان زروان و نیروهای تاریکی، دیوهای زیادی کشتهشدند. مهریزد از بدن کشتهشدگان هشت زمین، ده آسمان، کوه، خورشید، ماه، ستارگان و … را آفرید. آفرینش مرحله سوم: برای نجات نورهای باقیمانده، زروان خدایان دیگری را بهزندگی فراخواند به نامهای نریسهایزد، خردیشهر، کنیگروشن، کیشورواریزد یا بامستون و منوهمید. نریسهایزد و کنیگروشن خود را عریان بهدیوهای اسیر نشاندادند. دیوهای ماده جنین خود را انداختند و زمین پر از دیو شد برای نجات آخرین ذره های نور باقیمانده در ظلمت، وظیفه آخرین خدای آفرینش سوم- منوهمید- فرستادن پیامبران برای هدایت مردم است. از نظر مانی تا زمان ظهور او، تنها سه پیامبر برای اینکار فرستادهشدهبودند.
بودا در شرق، عیسی برای سرزمینهای غرب و زردشت برای ایران فرستادهشدهبودند. بهاینترتیب مانی ظهور خود را برای پایان پیامبری یا ختم نبوت میداند. (وامقی،۱۳۸۳: ۶۹)
فصل سوم
تحلیل آرایه های ادبی در متون مانوی
۳-۱- آرایه های ادبی
علم بلاغت و آیین سخنوری از زمان های بسیار دور مورد توجه مردمان هنردوست و عالمی همچون یونانیان و هندیان بودهاست و با توجه بهشواهد میتوانگفت که در ایران قدیم هم اینگونه علوم که بهفن بیان و زیبایی کلام مربوطبوده، مورد توجه قرارداشتهاست. (رجایی، ۱۳۵۳: مقدمه )
در این فصل بهمعرفی صنایع بدیع یا همان آرایه های ادبی میپردازیم. اما پیش از آن، توضیح “بدیع” ضروری بهنظر میرسد. بدیع بهمعنی “نوآوردهشده” یا “نوآورنده” است و در اصطلاح علمی، جنبه های زیبایی سخن از طریق آن شناخته میشود. به عبارت دیگر شیوهایاست که در نظرگرفتهشده تا پس از اینکه کلام با مقتضای حال مطابقتداشت و بر معنی مورد نظر دلالتکرد، آنرا تزئینکند. (رجایی، ۱۳۵۳: ۳۳۶) از نظر قدما، بدیع علمی است که از وجوه تحسین کلام سخن میگوید. بدیع مجموعه شگردهایی است که کلام عادی را کموبیش بهکلام ادبی تبدیلمیکند و یا کلام ادبی را بهسطح والاتری تعالی میبخشد. (شمیسا،۱۳۷۶: ۱۱)یا بهعبارت سادهتر، صنایع بدیع اموری هستند که باعث زیبایی و آرایش سخن ادبی میشوند. درواقع برای زیباتر کردن شعر یا نثر میتوان از آرایه های ادبی بهرهبرد. (همایی،۱۳۷۱: ۳۸)آرایه های ادبی یا صنایع بدیع را میتوان بهدو گروه “صنایع لفظی” یا “بدیع لفظی” و” صنایع معنوی” یا “بدیع معنوی” تقسیمکرد. بهابزاری که جنبه لفظی دارند و موسیقی کلام را از نظر روابط آوایی به وجود میآورند و یا افزون میکنند، صنعت لفظی میگویند. که هدف این است که متوجهشویم گاهی انسجام کلام ادبی بر اثر روابط متعدد آوایی و موسیقایی در بین کلمات است. (شمیسا، ۱۳۷۶: ۱۲) مثلاً وقتی شاعر میگوید:” یاد باد آنکه ز ما وقت سفر یاد نکرد"، بین یاد و باد هماهنگی وجوددارد. در صنعت لفظی، ظاهر کلمه مهم است و باعث زیبایی میشود؛ یعنی اگر آن کلمه را برداریم و کلمه هممعنی جای آن بگذاریم، این زیبایی از بین میرود. (همایی،۱۳۷۶: ۳۸) به این مثال توجه کنید: ” هنر، چشمه زاینده است و دولت پاینده و رأی بیقوت، مکر و فسون است و قوت بیرأی جهل و جنون". اگر کلمه “پاینده” را به “جاودان” و “جنون” را به “دیوانگی” تبدیلکنیم، همان معنی را میدهد، اما زیبایی نثر مسجع از بینخواهدرفت.
۳-۱-۱- صنایع لفظی
سجع، جناس و ترصیع

شکل ۴-۳۳ نتایج ارزیابی حسی مزه سوسیس‏های ماهی کپور نقره‏ای تیمارهای مینس، مینس شسته و سوریمی در یخچال ۴ درجه سانتیگراد
شکل ۴-۳۴ نتایج ارزیابی حسی پذیرش کلی سوسیس‏های ماهی کپور نقره‏ای تیمارهای مینس، مینس شسته و سوریمی در یخچال ۴ درجه سانتیگراد
شکل ۴-۳۵ نتایج ارزیابی حسی ظاهر سوسیس‏های ماهی کپور نقره‏ای تیمارهای مینس، مینس شسته و سوریمی در ۱۸- درجه سانتیگراد فریزر
شکل ۴-۳۶ نتایج ارزیابی حسی رنگ سوسیس‏های ماهی کپور نقره‏ای تیمارهای مینس، مینس شسته و سوریمی در ۱۸- درجه سانتیگراد فریزر
شکل ۴-۳۷ نتایج ارزیابی حسی بافت سوسیس‏های ماهی کپور نقره‏ای تیمارهای مینس، مینس شسته و سوریمی در ۱۸- درجه سانتیگراد فریزر
شکل ۴-۳۸ نتایج ارزیابی حسی بوی سوسیس‏های ماهی کپور نقره‏ای تیمارهای مینس، مینس شسته و سوریمی در ۱۸- درجه سانتیگراد فریزر
شکل ۴-۳۹ نتایج ارزیابی حسی مزه سوسیس‏های ماهی کپور نقره‏ای تیمارهای مینس، مینس شسته و سوریمی در ۱۸- درجه سانتیگراد فریزر
شکل ۴-۴۰ نتایج ارزیابی حسی پذیرش کلی سوسیس‏های ماهی کپور نقره‏ای تیمارهای مینس، مینس شسته و سوریمی در ۱۸- درجه سانتیگراد فریزر
فصل اول
۱- مقدمه و کلیات
۱-۱ اهمیت و ارزش تغذیه‏ای آبزیان
تغذیه مناسب از مقوله‏هایی است که انسان معاصر پی به اهمیت آن برده و بر این اساس سعی می‏کند با بهره گرفتن از روش‏های مناسبِ فرآوری، وضع تغذیه خود را بهبود ببخشد. یکی از منابع پروتئین‏های حیوانی گوشت آبزیان و ماهی می‏باشد. ماهی‏ها دارای مجموعه‏ای از اسیدهای چرب چند غیراشباعی می‏باشند که در سالهای اخیر از نظر جلوگیری از بروز بیماری‏های قلبی‏عروقی مورد توجه قرار گرفته‏اند (سیدهو^[۱]، ۲۰۰۳). مطالعات فراوانی که در دهه اخیر در مورد روغن ماهی صورت پذیرفته است نشان داده‏ است که وجود اسیدهای چرب اُمگا-۳ در غذای روزانه انسان می‏تواند از طریق تاثیر بر فعالیت‏های بیولوژیک باعث کاهش فشار خون، پایین آمدن لیپیدهای سرم و متعاقباً کاهش خطر بروز تصلب شرائین^[۲] و ترومبوز^[۳] گردد و در نتیجه مرگ و میرهای ناشی از سکته‏های قلبی و مغزی را تا حد چشمگیری کاهش می‏دهد (کریستوز^[۴] و همکاران، ۲۰۰۵). علاوه بر این در تقویت چشم، مغز و ضریب هوشی کودکان، حفظ پوست و بافت‏ها در افراد مُسن و افزایش طول عُمر و تثبیت کلسیم بدن و جلوگیری از پوکی استخوان (ترواتیل^[۵] و همکاران، ۲۰۰۸؛ به نقل از بلچیور^[۶] و واسکا، ۲۰۰۶)، کاهش فشار عصبی و دردهای قاعدگی در بانوان نقش دارد و حتی از دیگر نقش‏های مصرف آبزیان می‏توان به پیشگیری ابتلا به سرطان (سینه، پروستات و کولون) و دیابت اشاره نمود. با این‏وجود به‏دلیل رشد روز افزون جمعیت جهان، آبزیان یکی از منابع قابل اتکای بشر برای تامین پروتئین است (عادلی، ۱۳۸۷). براساس آمار انتشار یافته از سازمان خوارو بار جهانی^[۷] در سال ۲۰۰۶ میلادی، در سطح جهان ۵/۱۵۷ میلیون تن آبزی تولید و بهره‏برداری می‏گردد (سازمان خواروبار جهانی، ۲۰۰۶). بر اساس آمار منتشره متوسط سرانه مصرف آبزیان در جهان به‏طور متوسط ۶/۱۶ کیلوگرم، در کشورهای در حال توسعه ۵/۱۴ کیلوگرم، در کشورهای توسعه یافته ۷/۲۳ کیلوگرم و در کشورهای کم ‏درآمد با فقر غذایی ۹/۱۳ کیلوگرم می‏باشد. درحالی‏که در کشور ایران بر اساس آخرین آمار (سال ۱۳۸۵) مصرف سرانه‏ی ۸ کیلوگرم نشان می‏دهد که بسیار پایین‏تر از متوسط جهانی می‏باشد.

۱-۲ کپور نقره‏ای و اهمیت آن
کپور نقره‏ای Hypophthalmichthys molitrix یکی از ماهیان پُر تولید و ارزان قیمت آب شیرین می‏باشد که به‏واسطه‏ی رشد سریع و مقاومت در مقابل استرس، بیماری و دستکاری به‏طور گسترده پرورش و مصرف می‏شود (یانگجین^[۸] و همکاران، ۲۰۰۸). تولید این ماهی حدود ۵۰ درصد تولید کل ماهیان گرمابی را مشمول می‏گردد. طبق آمار سازمان شیلات سال ۱۳۸۷، تولید این ماهی در کشور ۶۱۹۹۴ تُن بوده است که با رشد روزافزون آبزی ‏پروری و تقاضا، این رقم همچنان رو به افزایش است. این ماهی همچون دیگر ماهیان پرورشی گرمابی در کشور ایران و سایر کشورها معمولاً به‏صورت تازه و بدون هیچ گونه فرآوری مقدماتی و یا بسته بندی و عمدتا به شکل فله به بازار عرضه می‏گردد. این نحوه عرضه موجب آسیب دیدگی فیزیکی و کاهش کیفیت ماهیان پرورشی می‏گردد (یحیایی، ۱۳۷۵) و در نتیجه مصرف کنندگان تمایل کمتری به مصرف آن دارند (تروواتیل و همکاران، ۲۰۰۸). عرضه همزمان ماهیان پرورشی و دریایی به بازار مصرف، کم اهمیت بودن ماهی در رژیم غذایی مردم ایران و عدم شناخت کافی مردم نسبت به مصرف ماهیان پرورشی از دیگر عوامل عدم تمایل مصرف‏کننده ایرانی به استفاده از ماهیان پرورشی همچون ماهی کپور نقره‏ای می‏باشد. ماهی کپور نقره‏ای به لحاظ فرآوری در طبقه‏ی ماهیان سفید گوشت قرار می‏گیرد و در صورت تازه بودن دارای طعم مناسبی می‏باشند. این ماهی بسیار ارزانتر از ماهیان دریایی بوده و استفاده از آن به‏منظور ماده اولیه فرآورده‏های جنبی شیلاتی از نظر اقتصادی و در دسترس بودن مقرون به صرفه است (شویک‏لو، ۱۳۷۶).
۱- ۳ محصولات جنبی آبزیان^[۹]
از جمله معضلات مصرف آبزیان و مخصوصاً ماهی بوی گوشت ماهی، میزان چربی زیاد در بدن، اُفت سریع کیفی و سرعت بالای فساد آن (ارسلان و همکاران^[۱۰]، ۲۰۰۱) وجود استخوان‏های بین عضلانی فراوان و دشواریِ مصرف آن، عدم تشخیص مناسب ماهی تازه توسط مصرف کنندگان (رضوی شیرازی ۱، ۱۳۸۵)، عدم دسترسی به ماهی تازه در مناطق غیر شیلاتی، مشکلات پوست کندن و پاک کردن آن برای مصرف کنندگان، عدم تنوع شیوه‏های مصرف ماهی، عدم فرهنگ مصرف ماهی و بسیاری موارد دیگر می‏باشد. یکی از مهم‏ترین راهکارهای افزایش سرانه مصرف آبزیان تولید فرآورده‏های جنبی متنوع از آبزیان می‏‏باشد.
ظهور فرآورده‏های جنبی شیلاتی در جهان روند تدریجی داشته و امروزه با تشکیلات جدیدتری رشد سریع‏تری را نشان می‏دهد (ترواتیل و همکاران، ۲۰۰۸).
فرآورده‏های جنبی معمولاً به شکل آماده مصرف^[۱۱] تولید و توزیع می‏گردند. در این محصولات پروتئین ماهی با ترکیبات مختلف مثل پروتئین‏های گیاهی مختلف از جمله نشاسته، آرد گندم و ادویه‏جات و غیره مخلوط گردیده و خمیر متشکله بر اساس هدف نهایی فرآوری محصول به فرم مطلوب شکل‏دهی می‏گردند (شویک‏لو^[۱۲]، ۲۰۰۸). از قرن ۱۵ میلادی تولید فرآورده‏های مختلف از گوشت ماهی در خاور دور، به‏خصوص کشور ژاپن به‏صورت سنتی رایج بوده و طی چند دهه اخیر تولید این فرآورده‏ها در سایر کشورها نیز رشد چشمگیری نشان داده است.
از جمله این فرآورده‏های جنبی می‏توان برگر ماهی، فیش فینگر^[۱۳]، سوسیس ماهی، خمیر ماهی، کوفته ماهی و بسیاری محصولات متنوع دیگر را نام برد. برخی از دلایل عمده رشد روز افزون این محصولات جنبی آبزیان را می‏توان به شرح زیر برشمرد:
افزایش آگاهی مصرف‏ کنندگان نسبت به ارزش غذایی آبزیان از نظر سالم بودن آن
توجه روز افزون نسبت به غذاهای آماده از قبیل ساندویچ، همبرگر، سوسیس و کالباس و غیره به لحاظ صرفه‏جویی در وقت
افزایش تنوع و طعم مناسبِ محصولات جنبی آبزیان با توسعه‏ی تکنولوژی و ایجاد رغبت در مصرف کنندگان
توسعه‏ی استفاده از نگهدارنده‏های شیمیایی
با بهره‏مندی از مواد اولیه‏ی ارزان قیمت و فرمولاسیون‏های مناسب، محصولاتی با قیمت پایین و ارزش غذایی مناسب تهیه گردیده و می‏تواند در دسترس افراد با درآمدهای پایین و متوسط قرار ‏گیرد.
به‏منظور تولید فرآورده‏های جنبیِ آبزیان می‏توان از ماهیان ریز جثه و یا ماهیانی که به هر دلیلی قابلیت مناسبی برای طبخ را ندارند، استفاده کرد و درنتیجه علاوه بر افزایش بهره‏وری از کلیه سطوح زنجیره غذایی آبزیان ارزش افزوده مناسبی حاصل نمود (کاردوسو^[۱۴]، ۲۰۰۶؛ سازمان شیلات، ۱۳۸۵)
۱-۴ فرآورده‏های گوشتی
فرآورده‏های گوشتی، فرآورده‏هایی را می‏نامند که لااقل نیمی از آنها را گوشت تشکیل داده (رکنی، ۱۳۸۵) و حاوی نمک و چاشنی باشد (فلاحی، ۱۳۷۴). سوسیس یکی از معروف‏ترین محصولات ارزش افزوده می‏باشد که در سالهای اخیر بیشتر شناخته شده‏ است. سوسیس فرآورده‏ای می‏باشد که در آن گوشت طی فرایندهای مختلف به فرآورده‏ای تبدیل می‏گردد که دارای خواص حسی و شرایط نگهداری مطلوب‏تر و بهتر می‏باشد (ترواتیل و همکاران، ۲۰۰۸؛ به نقل از ساویک^[۱۵] ۱۹۸۵). بر اساس تعریف استاندارد ملی ایران سوسیس و کالباس عبارت است از: مخلوطی پایدار حاصل از گوشت دام‏های کشتاری (شامل گاو، گوساله، گوسفند و مرغ)، چربی و آب که همراه با مواد دیگری در داخل پوشش‏های طبیعی و یا مصنوعی در شرایط مناسب پر شده و پس از طی فرایند حرارتی مناسب و سایر فرایندهای لازم برای مصرف خوراکی انسان آماده می‏گردد (استاندارد ملی ایران، ۲۳۰۳). سوسیس و کالباس^[۱۶] از نظر تکنولوژی تولیدی اختلاف شایانی با یکدیگر ندارند و مهمترین اختلاف آنها در قطر پوشش است که در کالباس بیشتر بوده و نیز میزان آب افزودنی در سوسیس بیشتر است (رکنی، ۱۳۸۵).
سوسیس و کالباس را می‏توان از قدیمی‏ترین فرآورده‏های گوشتی برشمرد. پانصد سال قبل از میلاد مسیح راجع‏به این ماده غذایی در ادبیات یونان مطالبی نوشته شده است. همچنین رومیان قدیم علاقه وافری به نوعی محصول گوشتی شبیه سوسیس و کالباس امروزی داشتند. طی سالیان متمادی جوامع انسانی مختلف این محصولات را با روش‏های مختلف فرآوری کرده و با ادویه‏جات و چاشنی‏های مختلفی مخلوط و محصولاتی با اختصاصات جدید و مطلوب تولید نموده‏اند، به‏طوریکه تا به امروز تکامل چشمگیر در صنعت فرآورده‏های گوشتی مشاهده می‏گردد. در ایران صنعت فرآورده‏های گوشتی در مقیاس کوچک و ابتدایی از سال ۱۳۱۰ و در مقیاس صنعتی در سال ۱۳۳۷ آغاز گردید و در حال حاضر بیش از ۲۵۰ کارخانه فعال در سراسر ایران دائر است (ناصری و ناصری، ۱۳۸۴). اسامی فرآورده‏های گوشتی در سایر نقاط جهان بعضاً متفاوت می‏باشد. مهمترین گروه فرآورده‏های گوشتی شامل:
۱-۴-۱ سوسیس‏های حرارت‏دیده
تقریباً کلیه سوسیس و کالباس‏های تهیه شده در کارخانه‏های فرآورده‏های گوشتی کشور ایران از نوع حرارت دیده می‏باشد. سوسیس‏های حرارت‏دیده فرآورده‏هایی می‏باشند که مواد اصلی تشکیل دهنده آنها گوشت، چربی و آب بوده و حرارت حداقل ۷۰ درجه سانتیگراد دما دریافت می‏کنند (بنیادیان، ۱۳۸۶). مهمترین مساله در تولید این گونه فرآورده‏ها این است که ترکیبات فوق و مواد افزودنی به‏صورتی آمیخته گردند تا هنگام حرارت دادن از یکدیگر جدا نشده و فرآورده تهیه شده دارای قوام و قابلیت برش مطلوب باشد؛ بنابراین نگهداری و جذب آب، پایداری چربی و ایجاد ساختار مناسب سه اصل مهم در تولید این فرآورده محسوب می‏گردد. در این رابطه پروتئین‏های میوفیبریلی نقش مهمی را ایفا می‏ نمایند زیرا بخش اعظم آنها در حین خردکردن^[۱۷] به‏صورت قابل حل درآمده و قادر به جذب آب می‏گردد. به عبارت دیگر سوسیس‏‏های حرارت‏دیده، فرآورده‏هایی هستند که به‏وسیله‏ی خرد کردن و کوتریزاسیون گوشت، با حضور املاح بویژه نمک طعام و افزودن مقدار ضروری از آب قادر به فعال کردن پروتئین‏های میوفیبریلی به‏صورت فوق‏الذکر می‏باشد (یارمند، ۱۳۸۴). مهمترین مرحله در تولید این فرآورده خرد کردن گوشت و چربی می‏باشد؛ در این مرحله آب را به‏صورت یخ خرد شده اضافه کرده تا سیستم کلوییدی مناسب به‏وجود آید؛ این سیستم کلوییدی شامل یک فاز محلول حقیقی، محلول به صورت ژل، سوسپانسیون و امولوسیون است. برخی از محققین خمیر این‏گونه فرآورده را امولوسیون می‏نامند. در این سیستم کلوییدی، املاح و پروتئین‏های محلول در آب به صورت محلول حقیقی، پروتئین‏های میوفیبریلی به‏صورت محلول ژل، ذرات گوشت و بافت پیوندی و چربی و ادویه‏ها به صورت سوسپانسیون و بخشی از چربی به‏صورت امولوسیون چربی در آب است. در این سیستم هوا به‏صورت کف نیز وجود دارد (بنیادیان، ۱۳۸۶).
۱-۴-۲ سوسیس‏های خام
سوسیس‏های خام فرآورده‏هایی هستند که از گوشت، چربی، نمک، نیتریت و مواد کمکی و ادویه‏جات تشکیل شده و پس از دوره رسیدن، به دو صورت دودی و غیر دودی مصرف می‏شوند. نام دیگر این فرآورده سوسیس تخمیری^[۱۸] می‏باشد. به‏دلیل کاهش pH این فرآورده طی رسیدن^[۱۹] می‏توان آنرا در حرارت بالای ۱۰ درجه سانتیگراد نگهداری کرد. این فرآورده بر اساس نوع فناوری به کار رفته به دو صورت قابل برش و قابل مالش تهیه و اغلب به‏صورت خام مصرف می‏گردد. در این فرآورده‏ها می‏توان از فلور میکروبی آغازگر^[۲۰] به‏منظور ایجاد طعم و بوی بهتر و همچنین افزایش مدت زمان نگهداری فرآورده‏ها استفاده کرد که به صورت کشت خالص و یا مخلوط استفاده می‏گردد. فلور میکروبی آغازگر در واقع یک سری میکروارگانیسم‏ با منشا دامی می‏باشند (رکنی، ۱۳۸۵).
۱-۵ سوسیس ماهی و تاریخچه آن
سوسیس ماهی گوشت خرد شده ماهی به تنهایی یا همراه با گوشت دام یا ماکیان است که به آن افزودنی هایی نظیر روغن و چربی، ادویه جات و نشاسته برای دادن قدرت پیوندی به آن اضافه می شوند. این مخلوط در روکش های مناسب بسته بندی شده و بعد از گره زنی تحت فرایند حرارتی قرار می گیرد (شویک لو، ۱۳۷۶).
مردم کشورهای آسیای جنوب شرقی به‏خصوص ژاپن همواره فرآورده‏های متنوعی از ماهی و دیگر آبزیان تهیه کرده‏اند. یکی از شیوه‏های ابتدایی تولید سوسیس ماهی، پر کردن نی‏های ضخیم با خمیر حاصل از گوشت ماهی و مواد افزودنی بود. در این محصول پس از پر کردن نی‏ها دو سر آن‏را بسته و نی را در آب جوش قرار می‏دادند و بعد از پخت، محتویات نی قابل مصرف بود. در خلال جنگ جهانی دوم مصرف سوسیس و کالباس ماهی در ژاپن افزایش یافت و بعد از جنگ، شرکت‏های بزرگ ماهیگیری ژاپن مطالعه روی تولید سوسیس و کالباس ماهی را آغاز کردند. با ابداع روکش‏های نیتروفوران و پلی‏وینیلیدین کلرید در دهه ۱۹۶۰ تولید این فرآورده متحول گردید. در حال حاضر کشور ژاپن بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده سوسیس ماهی می‏باشد و بیش از ۵۰ نوع فرآورده متنوع در این کشور تولید می‏گردد. مقدار تولید این محصول در سایر کشورها به استثنای کشورهای آسیای جنوب شرقی چندان قابل ملاحظه نمی‏باشد (شویک‏لو، ۱۳۷۶).
۱-۵-۱ مواد تشکیل دهنده سوسیس ماهی
مواد مورد نیاز جهت تولید سوسیس ماهی به طور خلاصه شامل گوشت ماهی، روغن و چربی، آب و یخ، نمک طعام، اتصال دهنده‏، پرکننده، فسفات، ادویه و چاشنی، نگهدارنده‏، امولسیفایر، تشدید کننده طعم و پوشش سوسیس می‏باشد که در این بین گوشت ماهی دارای اهمیت بیشتری می‏باشد.
۱-۱-۵-۱ گوشت ماهی
گوشت ماهیان از جهت ظاهری به سه دسته سفید، قرمز و تیره تقسیم‏بندی می‏گردد. به لحاظ اهمیت رنگ به عنوان یکی از شاخص‏های کیفی سوسیس ماهی، ماهیان با عضله تیره نظیر قباد و ساردین برای تولید سوسیس مناسب نمی‏باشند. به‏طور کلی در انتخاب ماهی به عنوان ماده اولیه موارد زیر را می‏بایست در نظر گرفت:
۱- حالت فیزیکی گوشت
۲- درصد پایین چربی. با افزایش میزان چربی در گوشت ماهی احتمال تند شدن و اکسایش بیشتر شده و از ماندگاری سوسیس می‏کاهد.
۳- فراوانی و قیمت مناسب ماهی
۱-۶ مکانیسم تولید سوسیس
روش‏های بسیار متنوعی جهت تولید سوسیس و کالباس به‏کار گرفته می‏شود. یکی از بهترین و پرکاربرد‏ترین روش‏های تولید سوسیس‏های حرارت دیده به شرح ذیل می‏باشد:
در ابتدا گوشت (گوشت قرمز، مرغ یا ماهی) که دارای دمای پایین‏تر از ۲ درجه سانتیگراد می‏باشد را چرخ نموده یا به قطعات ریز تبدیل می‏کنند سپس گوشت را وارد خردکن^[۲۱] نموده و حدود نیم دقیقه کاملاً خرد می‏ نمایند. پس از آن نمک طعام، نیترات یا نیتریت، فسفات‏ها و حدود یک سوم میزان آب (خرده یخ) را به آن افزوده و فرایند خرد کردن ادامه می‏یابد. تکه‏های گوشت قابلیت تبدیل شدن به یک لایه پروتئینی با خواص ساختاری و بافتی ویژه را دارا هستند. این لایه پروتئینی را می‏توان با افزودن نمک به گوشت خرد شده یا با وارد کردن پروتئین‏های بیگانه همچون سویا ایزوله به خمیر بدست آورد. فسفات، نمک طعام و عمل خرد کردن در ابتدای فارش موجب انحلال و تجزیه پروتئین‏های میوفیبریل می‏گردند. به دلیل قدرت یونی بالای اکتومیوزین در این مرحله آب و دیگر مواد به‏طور مناسب جذب ساختار خمیر شده و خمیر یکنواختی حاصل می‏گردد. اتصال مواد خمیر از زمانی که عصاره پروتئینی حین فرایند خرد کردن تشکیل می‏شود، آغاز می‏گردد. این پروتئین‏ها موجب بهم پیوستن افزودنی‏های غیر گوشتی، روغن و امولوسیون‏های گوشتی و تکه‏های درشت‏تر گوشت در محصول می‏گردد (روبلرو^[۲۲]، ۲۰۰۹؛ به نقل از ایشیوروشی^[۲۳]، ۱۹۹۷). در صورت خرد کردن گوشت خالص به‏تنهایی امکان پاره شدن غلاف سارکولمای الیاف ماهیچه‏ای به‏مراتب بیشتر خواهد بود و گوشت به صورت یک زمینه یکنواخت برای جذب آب در خواهد آمد. آب می‏بایست به‏صورت تدریجی به خمیر سوسیس افزوده گردد زیرا جذب آب توسط خمیر به‏آهستگی صورت می‏پذیرد و در غیر این‏صورت باقیمانده آب در خمیر موجب اختلال در قوام فارش خواهد گردید. روغن نیز به‏تدریج به خمیر اضافه شده و در اواسط مرحله خردکردن، پرکن‏ها و اتصال‏دهنده‏ها شامل گلوتن، آرد، سویا، شیرخشک و غیره را به خمیر می‏افزایند. زمان معینی برای فرایند خرد کردن وجود ندارد و کاملاً به تجربه مسئول دستگاه بستگی دارد. در انتهای عمل خرد کردن ادویه‏جات افزوده می‏گردد (رکنی، ۱۳۸۵). پس از خرد کردن خمیر توسط دستگاه پرکن وارد پوشش‏های سوسیس شده و در اتاق پخت در حرارت حدود ۷۹-۷۸ درجه سانتیگراد پخت می‏گردد. در مرحله حرارت‏دهی (پُخت) پروتئین‏های محلول بهم متصل شده و ترکیبات نامحلول را در خود نگه می‏دارند (روبلرو، ۲۰۰۹). حرارت‏دهی آخرین مرحله تکنولوژیک تولید سوسیس و کالباس می‏باشد. اعمال حرارت به محصول و متعاقب آن سرد کردن سبب منعقد کردن خمیر سوسیس شده و این موجب اتصال نهایی پروتئین‏های عضله می‏باشد (روبلرو، ۲۰۰۹؛ به نقل از واده‏را و بیکر^[۲۴]، ۱۹۷۰). در نهایت یک ساختار پایداری در سوسیس حاصل می‏گردد که این ساختار از یک هسته اولیه نشات می‏گیرد. تشکیل هسته اولیه می‏تواند قبل یا بعد از تیمار گرما باشد (روبلرو، ۲۰۰۹؛ به نقل از مین و گرین^[۲۵]، ۲۰۰۸). سوسیس‏ها پس از سرد کردن در انبار ۴ درجه سانتیگراد ذخیره‏سازی می‏گردند. فرآورده‏های گوشتی می‏بایست به‏گونه‏ای فرآوری گردند که محصول یکپارچه با قوام کافی حاصل گردد (روبلرو، ۲۰۰۹؛ به نقل از مکفارلن^[۲۶]، ۱۹۷۷).
۱-۶-۱ مینسِ ماهی
مینس ماهی^[۲۷] به گوشت جدا شده از ماهی اطلاق می گردد که به شکل کاملا خرد شده و یکنواخت و عاری از فلس، پوست و استخوان باشد (بالاچاندران^[۲۸]، ۲۰۰۱)، که یا به طور مستقیم مورد مصارف خانگی قرار می‏گیرد و یا برای تولید فرآورده‏های جنبی همچون سوریمی، سوسیس، برگر ماهی^[۲۹]، کوفته ماهی^[۳۰] و غیره از ماهی استفاده می شود. اختلاف سوریمی با مینس ماهی در این است که در مینس پروتئین‏های سارکوپلاسم و لیپیدها از آن جدا نمی‏شوند و در نتیجه تمامی اجزائی که سبب ناپایداری هستند (آنزیم‏ها، رنگدانه‏های هِم، چربی‏ها) همچنان باقی‏مانده و در طول مدت نگهداری تغییراتی در بافت و طعم محصول ایجاد می نماید. البته فرآورده‏های حاصل از مینس از نظر ظاهر و اختصاصات دیگر به فیله نزدیکتر از سوریمی هستند و لذا هر گونه تغییر در آنها (در مقایسه با فیله) به سهولت قابل تشخیص خواهد بود. از دیدگاه تجاری، اختصاصات گونه‏ای آب شیرین پایدارتر از منابع دریایی است و بهمین دلیل تکنولوژی تهیه مینس را در مورد آنها می توان با وسعت بیشتری بکار برد. اکثر این ماهیان ساختار استخوانی ظریفی دارند و به‏همین دلیل فیله کردن آنها مشکل است در حالیکه به نظر می‏رسد استفاده از فرایند استخوان‏گیری در هنگام تهیه مینس بتواند بازیافت را در آنها بصورت قابل توجهی بهبود بخشد. در ماهیان آب شیرین، میزان چربی بسیار پایین بوده و طعم نامحسوس آنها این امکان را به تولید کنندگان می دهد که از مینس حاصل در ساخت فرآورده های مختلف و همچنین به عنوان جایگزین های گوشت (در ساخت فرآورده های گوشتی) استفاده نمایند. کپور، کفال و تیلاپیا گونه هایی از ماهیان آبهای شیرین هستند که تهیه مینس از آنها با موفقیت انجام گرفته است (رضوی شیرازی ۲، ۱۳۸۲).
۱-۶-۲ سوریمی^[۳۱]

بهترین موقعیتی که کل مجموعه ی ذرات تاکنون داشته اند.(Gbest)

۱-۵ -۲-۲ چرخه الگوریتم

همانطور که در فلوچارت شکل (۱-۴) دیده می‌شود، موقیعت و سرعت ذره به وسیله تابع تناسب به روز­رسانی می‌شود و بهترین پاسخ بدست می‌آید.

شکل (۱-۳) چرخه الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات

۱-۵-۲-۳ پارامترها

در اجرای الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات پارامتر‌‌های زیادی دخیل هستند که تنظیم مناسب آن‌ها عملکرد الگوریتم را شدیداً تحت تأثیر قرار می‌دهد. این پارامتر‌ها به شرح زیر هستند :
تعداد ذرات.
ضرایب یادگیری.
حداکثر مقدار سرعت.

۱-۵-۲-۴ مزایا

الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات مزایای بسیاری نسبت به دیگر روش‌‌های بهینه‌سازی دارد. از جمله :
یک روش مرتبه صفر است و نیازی به عملیات سنگین ریاضی مثل گرادیان گیری احتیاج ندارد.
یک روش مبتنی بر جمعیت است.(استفاده از محاسبات توزیع شده )
بار محاسباتی قابل قبولی دارد.
همگرایی نسبتاً سریعی دارد.

۱-۵-۲-۵ مقایسه با الگوریتم‌‌های تکاملی

بر خلاف الگوریتم‌‌های تکاملی، در الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات عملیات انتخاب وجود ندارد. این بدان معناست که هیچ یک از ذرات (پاسخ ها) حذف نمی شوند و تنها مقدار هر ذره تغییر می‌کند. در این الگوریتم عمل ترکیب^[۲۱] جواب‌ها وجود ندارد اما از جهش^[۲۲] استفاده می کند. می‌توان در الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات نسبت بین جستجوی محلی و سراسری را به کمک وزن‌ها مشخص کرد [۲].

۱-۶ اهداف و ساختار پایان نامه

در این پایان نامه، الگوریتم جدید و کارآمدی برای توزیع اقتصادی توان حقیقی بین ژنراتور‌ها با در نظر گرفتن تلفات گزارش شده است. اهداف کلی این پژوهش عبارتند از :

توضیح کامل توزیع اقتصادی بار به همراه تابع هزینه و قیود مساوی و نامساوی
ارائه الگوریتم کلاسیک ضریب لاگرانژ
ارائه الگوریتم ژنتیک و الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات
بررسی کارایی این سه الگوریتم در حل مساله توزیع اقتصادی بار
مقایسه کردن نتایج بدست آمده از حل مساله توزیع اقتصادی بار به وسیله این سه روش.
این تحقیق شامل پنج فصل است :
فصل دوم : بررسی موضوعی؛ در این فصل به مروری کوتاه بر تحقیقات انجام گرفته در زمینه توزیع اقتصادی بار به روش‌‌های هوشمند و الگوریتم‌‌های ابتکاری پرداخته می‌شود و خلاصه‌ای از مراجع مربوط به این زمینه ارائه می‌شود.
فصل سوم : روش‌‌های هوشمند توزیع اقتصادی توان اکتیو بین ژنراتور‌ها با در نظر گرفتن تلفات؛ در این فصل ابتدا مفهوم توزیع اقتصادی بار به صورت مشروح ارائه شده است، سپس هریک از سه روش ضریب لاگرانژ، الگوریتم ژنتیک و الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات توضیح داده شده است.
فصل چهارم :نتایج حل مساله توزیع اقتصادی بار؛ در این فصل یک مساله نمونه ارائه شده است. بیان مساله با بهره گرفتن از این سه روش حل گردیده و نتایج حاصل در نمودار‌ها و جدول‌‌های متفاوت ارائه شده و در انتها این نتایج با هم مقایسه شده است.
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات؛ این فصل خلاصه‌ای از کارها و پیشرفت‌هایی که در این تحقیق بدست آمده است را ارائه می‌دهد. هم چنین پیشنهادات برای کاراهای آینده نیز در این فصل ارائه شده است.

فصل دوم

بررسی موضوعی

۲-۱ تاریخچه روش‌‌های هوشمند

ابتدا مروری بر کارهای پیشین انجام می‌گیرد، سپس روش‌‌های الگوریتم به اختصار توضیح داده می‌شود و اعمال این روش‌ها بر مساله توزیع اقتصادی بار بررسی می‌گردد.
تاکنون مطالعات فراوانی صورت گرفته است، که این روش‌ها تاکید روی الگوریتم‌‌های حل مساله جهت دست‌یابی به یک پاسخ مناسب در یک زمان کم است.
برای حل مساله توزیع اقتصادی بار دو دسته روش داریم که عبارتند از کلاسیک و هوشمند است. اخیرا روش‌‌های هوشمند بهتر است، جواب‌هایی که از این روش‌ها بدست می‌آید اقتصادی‌تر است. از نظر تاریخی، مساله توزیع اقتصادی بار از دهه ۱۹۲۰ مطرح بوده است. زمانی که مهندسین در پی اقتصادی ترین حالت تولید واحدهای قرار گرفته در مدار بودند. به طور خلاصه گسترش این مساله را می‌توان به صورت زیر بیان کرد:
پیش از دهه ۱۹۳۰، روش بار پایه و بهترین نقطه بار مطرح بود.
Base point loading Base load Method
در اوایل دهه ۱۹۳۰، مهندسین به این نتیجه رسیدند که روش افزایشی که بعد‌ها به روش هزینه افزایشی معروف شد، بهترین و اقتصادی ترین نتایج را می‌دهد.
کامپیوتر‌‌های آنالوگ برای حل کردن محاسبات توسعه داده شدند.
در سال ۱۹۴۵ یک محاسبه گر ضریب جریمه برای تلفات توسعه داده شده و به کار گرفته شد.
در سال ۱۹۵۵ یک آنالیزگر تفاضلی دیجیتال برای استفاده آفلاین و آنلاین در مساله توزیع اقتصادی بار ساخته شد و به کار گرفته شد.در همان سال کامپیوتر دیجیتال در مساله توزیع اقتصادی بار به کار گرفته شد و این امر تاکنون ادامه دارد.
مساله توزیع اقتصادی بار، مساله مهم و تاثیر گذار در کم کردن تلفات و هزینه ناش
ی از تولید در واحد‌‌های تولیدی می‌باشد، از اینرو تحقیق و پژوهش‌‌های فراوانی بوسیله ی محققین انجام گرفته است. در این بخش از پایان نامه به مرور سوابق پژوهشی مرتبط با موضوع توزیع اقتصادی بار با توجه به قیود و تلفات، پرداخته شده است.

۲-۲ مقالات مرتبط با مساله توزیع اقتصادی بار

در یک تحقیق، یک روش برای محاسبه ی پخش بار اقتصادی به همراه تلفات و ضریب جریمه برای هر واحد ارائه شده است، در این تحقیق گفته شده است که تلفات خطوط انتقال با بهره گرفتن از ضریب تلفات B بدست می‌آید. ضریب B با بهره گرفتن از ماتریس ادمیتانس و یا با ماتریس امپدانس باس بدست می‌آید. یک روش تکرار شونده تابع هزینه را به همراه تلفات با خطی سازی حل می‌کند. در این مقاله از الگوریتم توسعه یافته براساس ضرب‌ کننده لاگرانژ و ضریب جریمه، برای سیستم قدرت ۱۸ باسه استفاده شده است]۱۳[.
در سال ۱۹۹۰ مقاله‌ای ارائه شد که مروری بر پیشرفت‌هایی در زمینه مساله توزیع اقتصادی بار تا آن زمان را گزارش می‌داد. این مقاله ]۱۶[، چهار جنبه ی مهم مساله توزیع اقتصادی بار را ارائه می‌دهد که شامل پخش بار بهینه، توزیع اقتصادی بار در ارتباط با AGC (کنترل تولید اتوماتیک)، توزیع پویا و توزیع اقتصادی با منبع‌‌های تولیدی غیر معمول می‌باشد. در این مقاله نویسنده تمام الگوریتم و روش‌ها را به صورت مختصر آورده است و روش‌ها را با هم مقایسه نموده و نشان داده که کدام روش موثر و کارا است.

- انجام بیمه های اتکایی اجباری؛
- به موجب قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری، شرکت های بیمه فعال در ایران، موظفند ۲۵% بیمه‌های غیر زندگی و ۵۰ % بیمه های زندگی را به صورت اتکایی به بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران واگذار نمایند؛
- قبول بیمه های اتکایی اختیاری از موسسات داخلی و خارجی؛
- واگذاری بیمه های اتکایی به موسسات داخلی یا خارجی در هر مورد که مقتضی باشد؛
- اداره صندوق تأمین خسارتهای بدنی و تنظیم آیین نامه آن؛
- ارشاد، هدایت و نظارت بر موسسات بیمه و حمایت از آنها در جهت حفظ سلامت بازار بیمه و تنظیم امور نمایندگی و دلالی بیمه و نظارت بر امور بیمه اتکایی و جلوگیری از رقابت های مکارانه و ناسالم.
*ارکان بیمه مرکزی:
- مجمع عمومی / - شورای عالی بیمه / - هیئت عامل / - بازرسان
۸-۷-۲ قانون اداره امور اداره شرکتهای بیمه:
مجلس شورای اسلامی در جلسه ۱۳/۹/۱۳۶۷ خود قانون اداره امور شرکتهای بیمه را از تصویب‏ گذراند. متن کامل قانون تصویب شده به شرح زیر است.
قانون اداره امور شرکتهای بیمه
ماده ۱- شرکتهای بیمه ایران، آسیا و البرز و دانا به صورت سهامی اداره می‏شوند و مجاز به انجام انواع‏ عملیات بیمه‏ای در بخشهای دولتی تعاونی و خصوصی‏ می‏باشند به استثنای شرکت سهامی بیمه دانا که صرفاً در قسمت بیمه‏های اشخاص در کلیه بخشهای مذکور فعالیت خواهد داشت.تبصره ۱- شرکتهای بیمه آریا، امید، پارس، تهران، توانا، حافظ، ساختمان و کار شرق و ملی در شرکت بیمه دانا ادغام می‏گردند.
تبصره ۲- اجازه داده می‏شوند مطالبات اشخاص‏ حقیقی و حقوقی بابت سهام ارزیابی شده شرکتهای‏ بیمه ملی شده که در تاریخ ملی شدن(۴/۴/۱۳۵۸) دارای ارزش مثبت بوده است با تصویب مجمع عمومی‏ شرکتهای مذکور منتهی ظرف ۲ سال از تاریخ تصویب‏ این قانون از محل منابع داخلی شرکتهای مربوطه‏ پس از کسر
مطالبات دولتی و دیون ممتازه تأمین و پرداخت گردد مشروط بر اینکه عدم مشروعیت مالکیت‏ آنها از سوی دادگاه انقلاب اسلامی اعلام نشود.
تبصره ۳- اجازه داده می‏شود مطالبات دولت‏ و بانکها از شرکتهای بیمه‏ای که تراز منفی دارند از منابع داخلی شرکتهای بیمه ملی شدهء دارای تراز مثبت پرداخت شود.
ماده ۲- کلیه سهام شرکتهای بیمه موضوع ماده ۱ این قانون متعلق به دولت بوده و هر یک از این‏ شرکتها دارای اساسنامه‏ای خواهد بود که حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط مجمع عمومی شرکتهای مذکور تهیه و به تصویب هیأت‏ وزیران میرسد و شامل هدف، موضوع شرکت، نحوه‏ اداره آن و سایر وظایف و اختیارات می‏باشد ریاست‏ مجامع مزبور با وزیر امور اقتصادی و دارائی است.
تبصره- رئیس کل بیمه مرکزی ایران بدون حق‏ رای در جلسات مجمع عمومی شرکتهای بیمه، حضور می‏یابد.
ماده ۳- مدیر عامل و اعضاء هیات مدیره شرکتهای‏ بیمه با پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارائی و تصویب‏ مجمع عمومی انتخاب و با حکم وزیر امور اقتصادی‏ و دارائی منصوب خواهد شد و عزل مدیر عامل و اعضاء هیأت مدیره شرکتهای بیمه با پیشنهاد هر یک‏ از اعضاء مجمع عمومی و تصویب مجمع عمومی با حکم‏ وزیر امور اقتصادی و دارائی انجام می‏گیرد.
ماده ۴- شرکتهای بیمه ایران، آسیا، البرز و دانا با رعایت قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه ‏گری و این قانون، طبق مقررات اساسنامه مربوط اداره خواهند شد و در موارد پیش‏بینی نشده مشمول‏ قانون تجارت می‏باشند و در صورتی تابع مقررات‏ عمومی مربوط به دولت و مؤسساتی که با سرمایه دولت‏ تشکیل شده‏اند، می‏گردند که در مقررات مزبور صراحتاً تقویت و توسعه نمایندگان و شبکه فروش باشد که باید در فرصتی دیگر به آن پرداخته شود.
ماده ۵- آئین نامه استخدامی مشترک شرکتهای‏ بیمه و بیمه مرکزی بنا به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی‏ و دارائی بتصویب هیات وزیران خواهد رسید
ماده ۶- موسسات بیمه موضوع ماده ۵ می‏توانند حداکثر۵ % از سود ویژه مازاد در سال قبل خود را بین کارکنانی که در سال مربوط با فعالیت فوق‏العاده‏ در جهت افزایش تولید یا ارائه خدمات مناسب‏تر باعث بالا رفتن سود ویژه موسسه شده‏اند توزیع نمایند مشروط بر اینکه مبلغ آن بیش از ۴۰ % حقوق سالانه‏ هر فرد نباشد.
تبصره-نحوه توزیع که توسط هیات مدیره انجام‏ می‏گیرد با در نظر گرفتن ارزش کمی و کیفی فعالیت‏ کارکنان مزبور بر طبق آئین نامه‏ای خواهد بود که‏ بتصویب هیات وزیران می‏رسد.
ماده ۷- از تاریخ تصویب این قانون کلیه قوانین‏ ومقررات مغایر ملغی است.
لایحه قانونی فوق مشتمل بر هفت ماده و پنج‏ تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه سیزدهم آذرماه‏ یکهزار و سیصد و شصت و هفت بتصویب مجلس شورای‏ اسلامی رسیده است.
۸-۲ تقسیمات بیمه:
برای قراردادهای بیمه تقسیمامت مختلفی می توان ارائه کرد که همگی از دقت کافی برخوردار نیستند. در ذیل به بررسی این تقسیمات می پردازیم و به دنبال آن تقسیمی که مبنای کار این تألیف قرار گرفته، معرفی خواهد شد.

۱-۸-۲ براساس ماهیت حوادث:
- بیمه دریایی: اولین نوع بیمه ای بود که مورد استفاده قرار گرفت و حرفه بیمه گری از آنجا آغاز شد. لذا بر همین اساس نیز از سایر بیمه ها که بعداً به وجود آمد متمایز شد. در این نوع بیمه ، حوادث و مخاطراتی مدنظر است که در دریا متوجه بیمه گذاران می شود. این حوادث و مخاطرات اعم است از حوادث طبیعی مانند طوفان و غرق شدن کشتی یا حوادث غیر طبیعی مانند دزدی دریایی.
- بیمه غیر دریایی: بیمه های غیر دریایی هم به قرینه، شامل بیمه هایی می شود که مربوط به مخاطرات دریا نباشد.
۲-۸-۲براساس ماهیت منفعت متأثر:
این تقسیم براساس منفعتی است که بیمه گذار یا دینفع در اثر آن متضرر یا متاثر شده است.
۱- بیمه های اموال: در این نوع بیمه خطر موضوع بر اموال بیمه شده تأثیر منفی می گذارد و موجب مسئولیت بیمه گر به جبران خسارت می شود و شامل بیمه هایی مانند بیمه ی دریایی، آتش سوزی، سرقت و از این قبیل می شود.
۲- بیمه های اشخاص: در این نوع بیمه،حادثه ی خاصی بر شخص بیمه گذار اثر می گذارد که موجب حمایت بیمه ای وی یا شخص ثالث می گردد و شامل انواع بیمه عمر،حوادث و درمان می شود.
۳- بیمه های مسئولیت: این نوع بیمه ها شامل پوشش حوادثی است که موجب مسئولیت بیمه گذار در برابر اشخاص ثالث می شود.
۳-۸-۲ براساس هدف یا منبع اراده:
در این قسمت بیمه ها براساس هدف به بیمه های حمایتی و غیر حمایتی، و براساس منبع اراده به بیمه های اجباری یا اجتماعی و به بیمه های اختیاری یا تجاری تقسیم می شود.
- بیمه های اجتماعی(حمایتی یا اجباری):هدف این نوع بیمه ها حمایت از اقشار و طبقات کم درآمد جامعه مانند طبقه ی کارگر است.زیرا این افراد از یک سو نیروی تولید جامعه محسوب می شوند و از طرف دیگر، خود کمترین سهم را از کار خود می برند. در نتیجه دولت ها در جهت حمایت از این قشر به موجب قانون آنها را زیر چتر بیمه های اجتماعی قرار می دهند ویژگی بیمه های اجتماعی این است که اولاً شخص دیگری (کارفرما) قسمت عمده ی حق بیمه را می پردازد و ثانیاً برخلاف بیمه های تجاری که حق بیمه، متناسب با کیفیت ریسک تعیین می شود، در بیمه های اجتماعی حق بیمه براساس حقوق یا دستمزد بیمه شده دریافت میشود و ارتباطی با ریسک ندارد.
- بیمه های تجاری (اختیاری): بیمه های تجاری یا بازرگانی بیمه هایی هستند که در آنها بیمه گذار غالباً به میل خود و آزادانه به تهیه ی انواع پوشش های بیمه ای اقدام می کند. بیمه های تجاری هم به دسته ها و رشته های دیگری قابل تقسیم است، مانند بیمه های دریایی و غیر دریایی و بیمه های خسارت (اموال و مسئولیت) و بیمه‌های اشخاص.
۴-۸-۲ براساس ماهیت بیمه:
برخی از قراردادهای بیمه پرداخت وجه معینی را تضمین می کنند، بدون اینکه این پرداخت جنبه جبران خسارت داشته باشد.دسته دیگری از قراردادها جبران خسارت را به طور کلی تضمین می کنند:
بیمه های غیر غرامتی: بیمه هایی هستند که در آنها بیمه گر در صورت بروز حادثه ای خاص، پرداخت وجهی معین را به ذینفع بیمه نامه تضوین می کند که این پرداخت ارتباطی به خسارت ندارد. بیمه ی عمر و بیمه حوادث در این دسته جای می گیرند.
بیمه های غرامتی: شامل آن دسته از قراردادهای بیمه هستند که به موجب آن بیمه گر با توجه به میزان خسارت و مبلغ بیمه شده متعهد به رفع خسارت ازبیمه گذار باشد. بنابراین این نوع بیمه تمام قراردادهای بیمه ، غیر از بیمه های غیر غرامتی را که محدود می باشد شامل می شود .
۹-۲ انواع بیمه ها:
با توجه به تنو ع ریسک ، قراردادهای بیمه نیز انواع متعددی دارد.بطور کلی عملیات بیمه گری به دو بخش :"بیمه های اجتماعی” و “بیمه های بازرگانی” تقسیم می شود. حال در این قسمت به بررسی انواع بیمه می پردازیم.
۱-۹-۲ بیمه های اجتماعی:
تأمین اجتماعی از وظایف دولتهاست و معمولا این تأمین از طریق بیمه های اجتماعی میسر است .از مهمترین پوشش های بیمه های اجتماعی می توان به این موارد اشاره نمود:

• • حوادث و بیماریها؛

• • بازنشستگی؛

• از کار افتادگی؛