نعمتی و همکاران (۱۳۸۸) اعلام کردند که روش خشک کردن بر میزان اسانس و نوع و درصد اجزای تشکیل دهنده آویشن دنایی موثر می‌باشد، بازده اسانس آویشن دنایی بر حسب وزن خشک در روش‌های خشک کردن با آون ۳۰، ۴۰، ۵۰ درجه و سایه به ترتیب ۴۲/۱%، ۱۲/۱%،۲۴/۱%، ۲۹/۱% می‌باشد. همچنین تیمول به‌عنوان جزء اصلی و مهم در اسانس‌های حاصل از نمونه‌های خشک شده درآون ۳۰، ۴۰ ، ۵۰ درجه و در سایه به ترتیب به میزان ۳/۷۵ %، ۷/۷۵%، ۷۲%، ۲/۶۷ % موجود می‌باشد. بالاترین میزان تیمول نیز ‌در اسانس نمونه‌های خشک شده در آون ۳۰ و ۴۰ درجه وجود داشت که اختلاف معنی‌داری با دو روش دیگر نشان داد.
روستاییان و همکاران (۲۰۰۰)، ترکیب‌های عمده اسانس گیاه T. pubescens را تیمول (۹/۳۷%)، کارواکرول (۱/۱۴%)، پارا-سیمین (۱/۱۳%) و گاما–ترپینن (۷/۸%)، گزارش نمودند.
رسولی و همکاران (۲۰۰۸)، ترکیب‌های عمده اسانس گیاه T. eriocalyx تیمول (۳۳/۶۴%)، بتا-فلاندرن (۲۲/۱۱%) و سیس-سابینن هیدرات^[۶۹](۳۸/۸%)، گزارش نمودند.
برازنده^[۷۰](۲۰۰۴(، ترکیب‌های عمده اسانس گیاه T. fallax را تیمول (۹/۶۵%) و گاما-ترپینن (۸/۱۰%) گزارش کردند.
به ‌منظور تعیین بهترین زمان برداشت گیاه آویشن ابلق از نظر بالاترین عملکرد پیکر رویشی و میزان اسانس آزمایشی توسط امیدبیگی و همکاران (۱۳۸۸) انجام گردید. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که مناسب‌ترین زمان برداشت پیکر رویشی گیاه آویشن ابلق برای رسیدن به بالاترین عملکرد اسانس، مرحله تشکیل میوه می‌باشد.

آویشن آذربایجانی با نام علمی (Thymus migricus Klokov and Desj.-Shot) گونه مورد مطالعه یاوری و همکاران (۱۳۸۸) در این تحقیق بود. ترکیب‌های شیمیایی اسانس‌ها با بهره گرفتن از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی‌گازی و گاز‌کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج ‌جرمی شناسایی شدند. در مجموع در اسانس قوشچی، نازلو و بند به ترتیب ۲۰،۱۸،۲۱ ترکیب شناسایی شدند که از میان این ترکیب‌ها، سه ترکیب تیمول (۵/۷۰ -۶/۴۶%)، گاما-ترپینن (۷/۱۶-۲/۶%) و پارا-سیمن (۲/۶-۴%) در میان سه منطقه مشترک بوده و از غلظت بالایی برخوردار بودند.
آویشن باغی Thymus vulgaris.L یکی از گیاهان تیره نعناعیان (Lamiaceae) است که در نواحی مختلف مدیترانه و برخی نواحی آسیا می‌روید و امروزه در مناطق مختلف جهان و از جمله در ایران کشت و تولید می‌شود. آویشن محتوی ۸/-۶/۲ درصد (معمولاً۱ درصد) اسانس است تیمول جزء اصلی ترکیبات در گیاه آویشن است. اسانس ‌آویشن از جمله ‌ده‌ اسانس معروف می‌باشد ‌که جایگاه خاصی در تجارت جهانی دارد (نقدی بادی و مکی زاده تفتی، ۱۳۸۲).
در پژوهشی که نیک‌آور و همکاران (۱۳۸۳) انجام دادند اجزای تشکیل دهنده اسانس سرشاخه‌های‌ گل‌دار آویشن دنایی را مورد مطالعه قرار دادند. در این مطالعه اسانس سرشاخه‌های گل‌دار گیاه که به روش تقطیر با آب به‌دست آمده بود توسط تکنیک‌های GC/MS و GC/FIDآنالیز گردید. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد، این اسانس ‌حاوی بیش از ۲۶ ترکیب (معادل تقریباً ۷/۹۹ درصد) است. ترکیبات اصلی اسانس‌ عبارت‌ بودند‌ از‌:‌ تیمول ‌(۷/۴۷%)، ‌پارا-سیمن‌ (۵/۶%)‌، بتاکاریوفیلن ‌(۸/۳)، ‌و متیل‌ کارواکرول (۶/۳%).
برگ و ساقه‌های جوان آویشن دارای بوی مطبوعی می‌باشند که ناشی از وجود اسانس است. مقدار اسانس در شرایط اقلیمی مختلف متفاوت بوده و بین ۱ تا ۵/۲ می‌باشد. در اندام‌های رویشی آویشن به جز اسانس، ترکیب‌هایی مانند فنول، تانن، فلاونوئید، ساپونین و مواد تلخ نیز وجود دارد (یاوری و همکاران، ۱۳۸۸).
فاضلی و همکاران (۱۳۸۶) گزارش کردند که بیشترین ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس آویشن باغی به ترتیب تیمول (۱۴/۳۳ درصد)، کارواکرول (۵۹/۱۹ درصد)، لینالول(۱۶درصد) و پاراسیمن (۵۲/۶ درصد) می‌باشد.
امیدبیگی و ارجمندی (۲۰۰۰) بیشترین تیمول به دست آمده از اسانس قسمت‌های هوایی آویشن باغی را ۷/۳۸ درصد گزارش کردند.
امیدبیگی و رضایی‌نژاد (۲۰۰۰) در گیاه آویشن باغی بیشترین مقدار تیمول را ۱۳/۴۱ درصد گزارش کردند.
در مورد اسانس آویشن شیرازی کارواکرول و تیمول بیشترین مواد گروه فنلی هستند و تحقیقات نشان می‌دهد که مجموع اثرات ضد میکروبی جز به جز ترکیب‌های موجود در اسانس‌ها از اثر ضد میکروبی اسانس کمتر است(رسولی و همکاران، ۲۰۰۸).
رزاقی آبیانه و همکاران (۲۰۰۹) ترکیبات فرار در آویشن باغی و (Citrus aurantifolia) را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها گزارش کردند که بیشترین میزان اسانس در تیمول و مقدار آن ۹۹/۷۰ درصد بوده است.
تحقیق‌های انجام شده در مورد آویشن باغی، نشان داده است که بالاترین عملکرد سرشاخه و اسانس گیاه آویشن باغی کاشته شده در ارتفاع پایین در مقایسه با مناطق مرتفع و در مراحل گلدهی کامل به دست می‌آید(گل‌پرور ‌و همکاران، ۱۳۹۰).
در تجزیه شیمیایی عصاره آویشن الیگودرز(Thymus eriocalyx) و خرم آباد (Thymus persicus )به ترتیب ۶۶ درصد و ۷/۵ درصد تیمول،۱۰ درصد و ۲۵ درصد کارواکرول بوده است که هر دو ساختمان فنلی داشته و اثر ضدباکتریایی آن‌ها نیز شناخته شده است(رزاقی آبیانه و همکاران، ۲۰۰۹).
نتایج یک تحقیق در استان اردبیل بر روی ترکیب‌های شیمیایی و اسانس حاصل از گیاه تالشی که یکی از ۴ گونه انحصاری ایران است نشان داد در اسانس مورد بررسی تعداد ۴۹ ترکیب (۷۶/۹۹) درصد شناسایی شد که در این میان تیمول (۴۳/۲۴) درصد، بورنئول (۳۶/۱۱) درصد، پارا-سیمن (۰۹/۱۰) درصد، گاما-ترپینن (۷۸/۷) درصد، آلفا-پینن(۲۹/۵) درصد و کارواکرول (۰۷/۵) درصد ترکیب‌های عمده بودند(رسولی و همکاران، ۲۰۰۸).
نجات ابراهیمی و همکاران (۲۰۰۸)، با تحقیق بر روی میزان اسانس و ترکیب‌های مختلف تشکیل دهنده اسانس Thymus carmanicus، ترکیب‌های عمده آن را شناسایی کردند که شامل: کارواکرول(۹/۶۸-۹/۵۸) درصد، پارا-سیمن(۹/۸-۳) درصد، گاما- ترپینن(۸-۳/۴) درصد، تیمول(۶-۴/۲) درصد و بورنئول(۴-۳/۲) درصد بودند.
طبق تحقیقات ارائه شده در استان گلستان جهت بررسی ترکیب‌های شیمیایی روغن اسانس آویشن کرمانیThymus carmanicus که یکی از گونه‌های بومی ایران است با جمع آوری سرشاخه‌های گل‌دار آویشن کرمانی از ارتفاع ۲۲۵۰ متری کوهستان چهار باغ (استان گلستان)، به روش تقطیر با بخار آب اسانس‌گیری و بازده اسانس ۸۲/ درصد به دست آمد، روغن اسانس توسط کروماتوگراف گازی(GC) و دستگاه کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنجی جرمی(GC/MS) مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. از میان ترکیب‌های شناسایی شده، پولگون(۳۷/۲۵) درصد، ۱و۸-سینئول(۴۷/۹) درصد، کارواکرول(۹۴/۸) درصد، ترانس-پارا-منت،۲- ۱- ال(۴۹/۸ )درصد، وربنون(۰۴/۸) درصد، بورنئول(۳۷/۶) درصد، پارا-سیمن(۱۳/۶) درصد، منتول(۷۶/۵) درصد، پیپریتون(۴۳/۵) درصد و تیمول (۳) درصد، بیشترین مقدار از حجم اسانس را به خود اختصاص داده اند(یاوری و همکاران، ۱۳۸۸).
در پی نتایج پژوهش سفیدکن و عسکری (۲۰۰۲)، در مقایسه کمی و کیفی اسانس چند گونه آویشن مشخص شد که ترکیب‌های عمده اسانس Thymus pubesence، شامل: تیمول(۹/۳۷) درصد، کارواکرول(۱/۱۴) درصد، پارا- سیمن(۱/) درصد و گاما-ترپینن(۷/۸) درصد بوده و ترکیب‌های عمده اسانس Thymus Koschyamus، تیمول(۵/۳۵) درصد، پارا-سیمن(۷/۱۷) درصد ، کارواکرول(۷/۱۱) درصد، آلفا-پینن(۸/۸) درصد و آلفا- ترپینئول(۵/۶) درصد می‌باشد.
نیک آور و همکاران (۲۰۰۵) میزان اسانس دو گونه آویشن دنایی و آویشن کوهی در ایران را به ترتیب ۴/۲ و ۲/۱ درصد اعلام کردند.
نتایج برخی پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که گونه‌هایThymus غنی از ترپنوئیدهای فنلی هستند که فعالیت‌های قوی آنتی اکسیدانی از خود نشان می‌دهند(گل‌پرور ‌و همکاران، ۱۳۹۰).
علیپور اسکندانی و همکاران (۱۳۸۸)، گزارش کردند که اسانس آویشن شیرازی به عنوان یک طعم دهنده طبیعی گیاهی اثر حفاظتی علیه باکتری باسیلوس سرئوس در سوپ دارد و می‌تواند برای برخی از مواد غذایی نیز به عنوان افزودنی استفاده شود.
موارد استعمال اسانس آویشن شیرازی به عنوان یک گیاه دارویی شامل رفع سرماخوردگی به صورت بخور و تسکین دردهای مفاصل و بر طرف سازنده نفخ و انگل‌های دستگاه گوارش و درمان آنتریت می باشد(بقالیان و نقد بادی، ۱۳۸۸).
آویشن شیرازی Zataria multiflora از تیره نعناعیان است که در ایران می‌روید و دارای اثرات ضددرد، ضدالتهاب، آنتی اکسیدان، ضدعفونی کننده ،ضدانگل و .. می‌باشد(برازنده، ۲۰۰۴).
روغن آویشن دارای خواصی نظیر ضداسپاسم، بادشکن، ضد قارچ، ضدعفونی کننده، ضدکرم، ضدروماتیسم و خلط آور می‌باشد. اسانس آویشن از جمله ده اسانس معروف است که دارای خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی، آنتی اکسیدانی، نگهدارنده طبیعی غذا و تأخیر دهنده پیری پستانداران می باشد و جایگاه خاصی در تجارت جهانی دارد(پیرقانعی و همکاران، ۲۰۱۲).
۲-۲- سوابق تحقیق خارجی در مورد اسانس گونه‌های آویشن
در آزمایشی تاثیر انواع خاک (شنی- لومی- آهکی) و دوره آبیاری روی ترکیبات اسانس آویشن (Thymus vulgaris) بررسی شد. رشد گیاه در خاک‌ آهکی و دوره ‌آبیاری ۳ روزه بیشترین بازدهی را در وزن ‌تر ‌و ‌خشک داشت. درصد تیمول در خاک‌های شنی،‌ آهکی و رسی - لومی به ترتیب ۳۵/۷۱ و ۶۸/۵۰ و ۷۱/۴۷ درصد بود و ترکیبات p-cymene در زمانی که تحت استرس قرار گیرد به ‌شدت کاهش می‎یابد (Eman et al., 2008)
کالوانووا ^[۷۱]و ‌همکاران (۲۰۰۱) اسانس روغنی را در گونه‌های وحشی تیموس بررسی‌ کردند. در این آزمایش از پنج‌ گونه آویشن استفاده‌ شد. ترکیبات‌ شیمیایی با بهره گرفتن از روش GC و GC/MS اندازه‌گیری شد. ترکیبات اسانس به شش‌گروه تقسیم شد: تیمول، تیمول+کارواکرول،‌ کارواکرول، لینالول+ سیترال،‌ لینالول+ کارواکرول،‌ لینالول+ ژرانیول+ کارواکرول.
ابوصابر‌^[۷۲]و ‌همکاران (۲۰۱۲) در آزمایشی ‌ترکیبات ‌اسانس ‌آویشن‌دنایی ‌در ‌سه منطقه دماوند، چهارمحال بختیاری ‌و آذربایجان را بررسی کردند ‌که ‌آویشن در آذربایجان دارای ۲۰ ترکیب، در دماوند ۱۳‌ ترکیب‌ و ‌در چهارمحال بختیاری ۱۶ ترکیب داشتند که ترکیب تیمول در آویشن دنایی بیشتر از آویشن باغی است.
پاول ^[۷۳]و همکاران (۲۰۱۰) آنالیز ترکیبات اسانس دو گونه وحشی از آویشن در‌ رومانی را بررسی کردند. ترکیبات اسانس شامل کارواکرول، ترپینین، سیمین، ژرانیول، نریل‌استات و بتا‌بیسابلون بودند.
آیس دایلک ^[۷۴]و همکاران (۲۰۰۳) فعالیت ضد‌میکروبی و ترکیبات اسانس ۳۸ گونه از آویشن در ترکیه ‌را ‌بررسی کردند. آنالیز ترکیبات توسط روش GC and GC/MS انجام‌ شد. در سه‌ گونه مهم آویشن (T. Zygioides var. lycaonicus, T. longicaulis subsp. Longicaulis var. subisophyllus and T. pulvinatus) ، درصد تیمول (۶/۵۶، ۸/۴۲، ۹/۳۶) گزارش شد.
گونه Thymus camphorates,T. Mastichina مورد مطالعه میگل ^[۷۵]و همکاران (۲۰۰۴) بود که آنالیز ترکیبات اسانس در گونه کامفورتز شامل: ‌آلفا ترپینول (۳۲%) ، سینئول۱٫۸ (۵۸%) ، و در گونه ‌ماستی‌چینا: لینالول (۱۷%) ، لینالول استات (۱۵%) ، سینئول۱٫۸ (۱۱%) بود و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی محرک ۲/۲ آزوبیس (۲ آمیدینو پروپان) و دهیدروکلراید (ABAP) در کامفورتز بیشتر بود.
پینه‌واز ^[۷۶]و همکاران (۲۰۰۴) خاصیت ضدقارچ اسانس‌ و دیگر ترکیبات اصلی در سه‌ گونه آویشن (Thymus vulgaris, T. Zygis subsp zygis and T. mastichina subsp mastichina) را بررسی‌ کردند. آنالیز ‌توسط ‌گاز‌ کروماتوگرافی GC and GC/MS انجام‌ شد و ترکیبات ‌شامل: کارواکرول، تیمول، پارا-سیمن و سینئول بود.
نیکلا^[۷۷]و‌ همکاران ‌(۲۰۱۰)‌ فعالیت میکروبی و پلی‌فنولیک ۸ جمعیت آویشن (Thymus pulegioides) را در شمال مولداوی بررسی کردند. آنالیز را با بهره گرفتن از گازکروماتوگرافی و اسپکتروفوتومتری انجام دادند و ترکیبات ‌فلاونوییدی (۱۴۲۵/۰)، پلی‌فنولیک (۲۸۴۵/۰)، اسیدکربوکسیلیک ‌با ‌ارزش (۷۲۰۱/۱) و کافئیک اسید (۰۷۱۵/۴%) می‌باشد.
ردا^[۷۸] و همکاران (۲۰۰۵) تاثیر برخی از هورمون‌های رشد را بر میزان و درصد اسانس ، ترکیبات فنولیک و فعالیت آنتی‌اکسیدانی در آویشن‌باغی بررسی کردند. هورمون‌های استفاده‌شده در این پژوهش جیبرلین، ایندول‌بوتیریک، بنزیل‌آمینوپورین، آسکوربات، تیامین، نیکوتین‌آمید ‌بود و نتایج چنین نشان داد که همه این هورمون‌ها به اضافه ویتامین C تاثیر معنی‌داری در افزایش اسانس‌ و ترکیبات فنولیک موجود در گیاه دارد.
آنالیز ترکیبات اسانس در Caridothymus capitatus توسط اهمت^[۷۹] و همکاران در (۲۰۰۵‌) ‌بررسی شد. آنالیز توسط GC/MS انجام شد و ترکیبات اسانس شامل: کارواکرول (۶/۳۵%)، پارا-سیمن (۲۱%)، تیمول (۶/۱۸%)، گاما-ترپیپسین (۳/۱۲%)، آلفا-تریپسین (۲/۳%)، بتامیرسین (۳%)، آلفاتوجین (۳/۱%).
پلی‌مورفیسم و ترکیبات اسانس در جمعیت (Thymus caespititius) درمنطقه آتلانتیک درپژوهشی بررسی شد. آنالیز ترکیبات با‌ GC and GC/MS ‌بود. مونوترپن‌ها و همه آنالیزها (۹۰-۵۵%) و ترکیبات اکسیژنی (۷۹-۴۴%) بود. سسکوئی‌ترپن‌ها در این جمعیت‌ها دیده می‌شود و حدود (۲۸-۱۳%) بودند. پلی‌مورفیسم۱۱ جمعیت از این گونه آویشن در نمونه‌های مشابه بررسی شد (Pereira et al., 2003).
در پژوهشی ترکیبات اسانس گونه (Thymus comosus) با بهره گرفتن از روش GC/MS بررسی کردند. این گونه از گیاهان منطقه رومانی است. در ارتفاعات۷۰۰-۴۰۰ متری می‌روید و به عنوان گیاه دارویی برداشت می‌شود.‌ ترکیبات شیمیایی و اسانس‌ توسط گاز کروماتوگرافی ‌و اسپکترومتری آنالیز شد. تقریباً (۱/.-۰۹/.) روغن‌های پایدار بود. ترکیبات اصلی شامل اکسید‌کاریوفیلین (۸۲/۵۴%)، کامفن (۷۳/۱۰%)، بتا-بوربوتن (۹/۵%)، ادیسمول (۶۵/۳%)، آلفا-پینن (۶۷/۳%) بود (Pavel et al., 2009).
گودنر‌^[۸۰]و همکاران (۲۰۰۸) ترکیبات معطر و اسانس تیموس هیمالیا، اسپانیایی و ولگاریس را با بهره گرفتن از تکنیک MS GCO and GC/ بررسی کردند. آنالیز به ‌همراه روش آلفاکتومتری برای ترکیبات فرار ‌و روغن‌ها ‌استفاده‌ می‌شود. بیشترین ترکیبات معطر از تیموس‌هیمالیا: لینالول، بورنئول، تیمول، بتا‌داماسنون و ‌بیشترین ترکیبات در تیموس ولگاریس: اکواگیپتول، بورنئول، استات ترپینیل، بتا-داماسنون بود و ‌میر‌تنول، بتا-داماسنون و بتا -آیونون از ترکیباتی بود که برای اولین‌بار در این گونه‌ها شناسایی شد.
مرکلی^[۸۱] (۱۹۸۶)، ترکیب‌های عمده اسانس گیاه T. Fedtschenkoi را لینالول (۲/۱۷%) ، و بورنئول (۴/۱۰%) ، گزارش کردند.
کسمو و کماروا ^[۸۲](۱۹۸۳)، ترکیب‌های عمده اسانس گیاه T. Transcaucasicusرا تیمول (۸/۴۶%) و کارواکرول (۸/۱۰%) ، گزارش نمودند.
اسمیلو^[۸۳] و همکاران (۱۹۸۱) ترکیب‌های عمده اسانس گیاه T. Trautvetteri را جرانیول (۶/۱۰%) و لینالول به مقدار ناچیز گزارش کردند.
ازکان و چالکت^[۸۴] (۲۰۰۶) با بررسی میزان اسانس و عناصر تشکیل دهنده اسانس در گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris L.( 30 ترکیب را در اسانس این گیاه شناسایی کردند که مهم‌ترین عناصر تشکیل دهنده عبارتند از:تیمول ۲/۴۶ درصد، گاما ترپینن۱/۱۴ درصد، پاراسیمن ۹/۹ درصد، لینالول ۴ درصد، میریسن۵/۳ درصد، آلفا توجون ۸/۲ درصد و آلفا پینن ۳/ درصد بود. آن‌ها گزارش کردند که روغن فرار گیاه آویشن دارای مقادیر بالایی از تیمول ۲/۴۶ درصد می‌باشد.
رال و همکاران^[۸۵] (۲۰۰۵) با بررسی ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن باغی کاشته شده در کشورهای مختلف اروپا، ۷۹ ترکیب را در اسانس این گیاه شناسایی کردند. بیشترین ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس، تیمول(۷/۷۵-۹) درصد، کارواکرول(۵/۸۳- ۵/۱) درصد، پارا-سیمن(۴/۳۴-۳/۴) درصد، گاما-ترپینن(۷/۱۹-۹) درصد، لینالول(۸/۴-۴/۰) درصد، ای-بتا-کاریوفیلن(۳/۹-۵/۰) درصد و ترپینن-۴-ال( از مقادیر کم تا ۸/۳) درصد بودند. میزان مهم‌ترین ترکیب‌های فنلی( تیمول و کارواکرول) بین ۴/۸۴-۴/۱۹ درصد و ترکیب‌های سازنده آن (پارا-سیمن و گاما-ترپینن) بین ۵/۳۸-۷/۵ درصد متغییر بود. بیشترین مقدار تیمول در کشور هند (۵/۶۵) درصد و استونی(۷/۷۵) درصد مشاهده شد و بیشترین مقدار کارواکرول در اسانس به دست آمده از کشور یونان (۵/۸۳) درصد مشاهده گردید.
کریستنسن و گروسن^[۸۶](۲۰۰۶) تأثیر مرحله رشدی گیاه و زمان برداشت را بر میزان اسانس دو گیاه آویشن باغی و مرزنجوش مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که مرحله رشدی گیاه و زمان برداشت تأثیر زیادی بر میزان اسانس و ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس دارد. همچنین در این آزمایش مشخص شد که تاریخ برداشت در میزان اجزاء مهم تشکیل دهنده اسانس مانند تیمول، پاراسیمن و گاما ترپینن بسیار تأثیر گذار است.
ازگاون و تانسی^[۸۷](۱۹۹۸)، اثرات شرایط محیطی مختلف، محل رویش و زمان برداشت را بر میزان اسانس و ترکیب‌های تشکیل دهنده آویشن باغی در ۳ منطقه کشور ترکیه مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها اعلام کردند که شرایط محیطی و زمان برداشت محصول تأثیر بسیار زیادی بر میزان اسانس و ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس دارد.
پروت و گاردی^[۸۸](۲۰۰۸)، میزان و ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس را در برگ‌های تازه آویشن باغی در ایالت ریودژانیرو برزیل مورد بررسی قرار دادند. ۳۹ ترکیب در اسانس این گیاه مشاهده گردیدکه ۲۸ ترکیب از آن قابل شناسایی بود. بیشترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس را تیمول(۷/۴۴) درصد ، پارا-سیمن(۶/۱۸) درصد و گاما – ترپینن(۵/۱۶) درصد به خود اختصاص دادند.
ازگاون و تانسی^[۸۹](۱۹۹۸)، اسانسThymus carnosus در اسپانیا را بررسی کردند. ترکیب‌های عمده آن، بورنئول(۳/۲۷) درصد، کامفن(۱/۱۷) درصد، ترپینن-۴-ال(۱/۱۱) درصد و گاما ترپینن(۷/۷) درصد گزارش شده است.
کارامان^[۹۰](۲۰۰۱) ترکیب‌های شیمیایی روغن فرار حاصل از بخش‌های گل دهنده Thymus revolutus که گیاه بومی ترکیه است توسط GC/MSآنالیزکرد، طبق این آنالیز ۲۲ ترکیب از آن گزارش دادند که کارواکرول ترکیب غالب این اسانس است.
سوکمن و همکارانش (۲۰۰۴)، ترکیب‌های شیمیایی اسانس Thymus spathulifolius توسط GC و GC/MS آنالیز گردید و ۲۸ ترکیب از آن به دست آمد که عمده ترکیب‌های آن شامل تیمول(۵/۳۶( درصد، کارواکرول(۸/۲۹) درصد، پارا-سیمن(۱۰) درصد و گاما- ترپینن(۳/۶) درصد بودند.
ویلیامز و لوسا^[۹۱](۲۰۰۱)، پی بردند که اسانس آویشن یک اثر جایگزین روی سیستم گوارشی حیوانات دارد. آن‌ها گزارش کردند که روغن‌های ضروری آویشن می‌تواند اثر افزایشی روی تولید آنزیم‌های گوارشی داشته باشد و به واسطه افزایش اعمال کبد، محصولات گوارشی را بهبود ببخشد.

…

R22

R21

A2

Rmn

…

Rm2

rm1

Am

Rij: نظر فردi اُم درباره عاملj اُم که در مقیاس ۵ گزینه­ای طیف لیکرت (۱ تا ۵) بیان شده است.
بهنجار کردن ماتریس تصمیم‌گیری: به منظور قابل مقایسه شدن، مقیاس‌های مختلف اندازه‌گیری ماتریس تصمیم‌گیری به ماتریس بهنجار شده یا ماتریس بی‌مقیاس موزون با بهره گرفتن از فرمول زیرتبدیل می‌شوند.

تعیین عامل ایده‌آل مثبت و ایده‌آل منفی: در این مرحله بایستی عوامل که از نظر پاسخ‌دهندگان به عنوان مهمترین عامل و کم‌اهمیت ترین عوامل مشخص شده‌اند، شناسایی شوند. به عبارتی:
گزینه ایده­آل مثبت
گزینه ایده­آل منفی
محاسبه اندازه جدائی (فاصله): در این مرحله بایستی میزان فاصله هریک از عوامل از ایده­آل مثبت و ایده­آل منفی تعیین شود.بنابراین فاصله گزینه i اُم با ایده­آل­ها با بهره گرفتن از روش اقلیدسی به شرح زیر است:

فاصله گزینه i اُم از ایده­آل مثبت
فاصله گزینه i اُم از ایده­آل منفی
محاسبه میزان نزدیکی هر کدام از عوامل به عامل ایده‌آل مثبت و ایده‌آل منفی: محاسبه مقدار Ci بر اساس فرمول زیر:
مقدار فاصله با ایده آل مثبت منفی
مقدار فاصله با ایده آل منفی + مقدار فاصله با ایده آل مثبت

و دسته بندی عوامل بر اساس ترتیبی نزولی Ci. به عبارت دیگر Ci هرچه بالاتر باشد درجه اهمیت عامل بالاتر است.
۳-۱۰- معرفی تکنیک AHP
تصمیم یک فعالیت روحی در انتخاب و قضاوت است و یکی از مهمترین مشخصه­های انسانی است، انسان در طول زندگی خود تصمیم­ های زیادی می­گیرد هر چند که برخی از آنها اهمیت چندانی برخوردار نمی ­باشد. هر چه مسئولیت و اختیارات انسان بیشتر باشد، تصمیم ­گیری دارای اهمیت و حساسیت بیشتری می باشد. از آنجا که اتخاذ تصمیم صحیح و به موقع می ­تواند تاثیر بسزایی در زندگی شخصی و اجتماعی انسان­ها داشته باشد، ضرورت وجود یک تکنیک قوی که بتواند انسان را در این زمینه یاری کند، کاملا محسوس می­­­باشد. برای تصمیم گیری­های پیچیده، اغلب مدلهای ریاضی برای ساده کردن و خلاصه کردن مسائل واقعی استفاده می­­شود تا تجزیه و تحلیل سیستماتیک را ممکن سازد، استفاده از مدل­های ریاضی مزایای ذیل را در بر دارد:
۱- ساده تر بودن تجزیه و تحلیل مسائل
۲- تعیین هدف یسیار واضح و روشن جهت مساله
۳- امکان محاسبات قیاسی مناسب و راحت
اگرچه برای برخی از مسائل تصمیم ­گیری پیچیده یا بسیار بزرگ، مدل­های ریاضی ضعیف می­باشد، زیرا تصمیم گیرنده برای انتخاب و قضاوت نمی­تواند برای تمامی پارامترهای مساله، مقادیر کمی تعیین نماید. به عنوان مثال انتخاب شغل شامل عواملی از قبیل حقوق، فرصت پیشرفت شغلی، محل کار و همکاران جدید می­باشد.
بنابراین پژوهشگران تحقیق در عملیات شروع به مطالعاتی در مورد یک قانون طبیعی مخفی شده در فرایند تصمیم ­گیری انسان کردند و توسعه مدلهای ریاضی به تدریج به سوی مدلهای تصمیم ­گیری ریاضی با در نظر گرفتن قضاوت و انتخاب انسانی متمایل شده است. در تصمیم گیری چند عاملی افراد به طور ذهنی و شهودی عوامل مختلفی را در تصمیماتشان در نظر می­گیرند و این مسایل باعث کاهش دقت و سرعت در تصمیم ­گیری می­ شود و تصمیم ­گیری را تا حد زیادی به فرد تصمیم گیرنده وابسته می­ کند. برای رفع این مشکل و یا حداقل کردن آثار جانبی روش های تصمیم ­گیری با معیارهای چندگانه طراحی شده است که هر کدام از قوانین و اصول خاصی پیروی کرده و دارای مزایا و معایبی هستند. فورمن معتقد است که یک سیستم تصمیم گیری چند معیاره باید دارای خصوصیات زیر باشد:
۱- امکان فرموله کردن مساله و تجدید نظر کردن
۲- در نظر گرفتن آلترناتیوهای مختلف
۳- در نظر گرفتن شاخصها و معیارهای مختلف
۴- امکان بکارگیری شاخصهای کمی و کیفی در فرایند تصمیم ­گیری
۵- منظور کردن نظرات افراد مختلف در مورد گزینه­ ها و شاخص ­ها
۶- امکان تلفیق قضاوتها برای محاسبه نرخ نهایی
۷- وجود یک مبنای تئوری قوی
AHP یک روش تصمیم گیری است که تصمیم گیرنده یا گروه تصمیم گیری را قادر می­سازد تا مساله مورد نظر خود را شکل داده و بر اساس ساختار حاصله، مقایساتی را جهت تعیین اولویت گزینه­ های مطرح در تصمیم گیری انجام دهد. این تکنیک برای اولین بار در سال ١٩٨٠ توسط توماس الساعتی مطرح شد.

با توجه به این مباحث ، جمهوری اسلامی ایران با نظام اعتقادی خویش که بر اساس ایدئو لوژی اسلامی بنیاد نهاده شده است نقشهای ملی برای خود قائل می باشد . از جمله : مدافع اسلام وتشیع ، عامل ضد امپریالیست یا ضد استکبار ،سنگر انقلاب یا رهایی بخش، حامی مستضعفان ،دولت سرمشق یا الهام بخش در جهان اسلام ،رهبر جهان اسلام ،مرکز جهان اسلام و دولت تجدید نظر طلب . به همین ترتیب دارای منافع و اهداف ایدئو لوژیک و اسلامی می باشد مانند حفظ موجودیت اسلام وتشیع ،حفظ ارزشهای دینی و انقلابی ،دفاع از مسلمانان ،عدالت و مبارزه با ظلم ،نفی سلطه پذیری و سلطه گری ،استعمار و استکبار ستیزی و حمایت از مستضعفان و مظلومان.(دهقانی فیروز آبادی،1389:ص90و91)

گفتار دوم
2-2-3وها بیسم ایدئولوژی سلطه برعربستان
ظهور حرکت وهابی در نجد در سال 1745و تحولات مربوط به آن ،نقطه عطفی برای شیعیان و همه گروه های اجتماعی در شبه جزیره عربستان بطور کلی بوده است؛جایی که تاریخشان ،سرنوشت سیاسی و واکنشها شکل گرفته است. تاثیر وهابیسم بر روی این جوامع به بهترین حالت می تواند به عنوان تلاش مذهبی جهت سیطره بر این جوامع تعبیر شود. وهابیت حرکتی است که تمامی مسلمانان را نه تنها در شبه جزیره عربستان بلکه در تمام دنیای اسلام تحت تاثیر خود قرار داد.
آنگولو کدویلا ،استار رشته روابط بین الملل در دانشگاه بوستون می گوید ” جنگ در داخل اسلام برای مسلمانان جدی تر است تا برای سایرین ،چرا که ایده های وهابی تلویحا ،اولا خطری علیه خود مسلمانان است و سپس برای سایرین. “.(فواد ابراهیم،1387:ص30و33)
در مراحل اولیه ،تفکر وهابی متمایل به این بود که بطور خشونت آمیزی مانند مدل قرون هفتمی امت اسلامی، واکنش نشان دهد. این پی جوییهای جاه طلبانه در یک دیدگاه قدرتمند جهانی ریشه داشت که خواهان آن بود تا به اصطلاح ناخالصی ها و عملکردهای شیطانی مو جود در دنیای معاصر را به وسیله هنجا رها وارزشهای راستین اسلامی پاک نماید. همان گونه که در تفاسیر و تعبیرات پیشینیان و اجداد وهابی ها وجود داشته ؛افرادی مانند امام احمد حنبل ،شیخ الاسلام ابن تیمیه ،شیخ ابن قائم الجوازیه و سایرین.
این ایدئولوژی از دو گرایش مرتبط به هم تشکیل شده است ؛اول ،تکفیر تقریبا همه مسلمانان غیر وهابی ؛چه رسد به غیر مسلمانان . دوم ،تغییر افراطی دنیا از طریق انجام یکسری از تهاجمات که با هدف احیای امت اسلامی صورت می گیرد. به این ترتیب گرایش به توسعه طلبی در ایدئولوژی وهابی گری ذاتی است واز خصوصیات رژیم سعودی محسوب می شود. این ایدئولوژی برخاسته شده از نظرات شیخ محمد ابن عبد الوهاب است که از منطقه دور افتاده ای از عربستان یعنی روستای الدوری در منطقه نجد ،برخاست. او از انحرافات عثمانیها ،علمای حجاز ،الحصاء و قطیف بسیار متاثر بود . او عقاید خود را اینگونه بیان می کرد که اسلام از همه چیز بالاتر است و هر چیز غیر از خدا را نمی پذیرد . او تاکید میکرد که شرک علمی، شیطانی است؛چه شئ باشد یا شاه یاپیامبر یا روحانی یا درخت یا قبر ؛فرقی نمی کند. در ادامه این تفکر ارتش وهابی مقابر مربوط به اصحاب پیامبر را ویران کردند چون معتقد بودند که باعث تکفیر وشرک شده اند . شیخ عبد الوهاب مدعی بود که اغلب بشریت به وسیله شیطان اغوا می شوند.
بنابر این شیخ ابن عبد الوهاب به رهروان خود توصیه نمود که خود را از لحاظ روحی وجسمی از جامعه جاهلیت که در آن زندگی می کردند ،جدا سازند و به جامعه ای که در حال تاسیس در الدوریه نجد بود مهاجرت کنند ؛سرزمینی که وی آن را سرزمین هجرت و اسلام خواند. این خواسته بدین معنا بود که تقید به اسلام مشروط به مهاجرت به جامعه جدید است.
در مورد هجرت که به معنای جدا شدن از سرزمین شرک به سرزمین اسلام است ؛بیان می کند که :"خداوند متعال ،هجرت را بنا نهاده است که تا به حفظ دین بپردازد و روح ایمان را در مقابل شیاطین حفظ کند واز گناهان مصون باقی دارد پس آنچه که مومنین و مشرکین را از یکدیگر متمایز می سازد ،عمل به دستورات وفرامین دینی است و روزی نهایتا پرچم اسلام بر افراشته خواهد شد. بدون هجرت نه دین خدا زنده خواهد ماند و نه خداوند مورد عبادت قرار خواهد گرفت و بدون هجرت نیز نه می توان شرک را از بین برد و نه به مقابله با شیاطین اقدام کرد."در نتیجه بسیاری از پیروان شیخ محمد بن عبدالوهاب به وادی جدید یعنی سرزمین نجد هجرت کردند و به جامعه مومنین واقعی پیوستند تا در دسته های نظامی برای حمله به مناطق مجاور آماده شوند . چنین موضوعی امر نا ممکنی بود مگر که مردم عربستان از لحاظ فکری به دو بخش تقسیم شوند: ساکنان سرزمین اسلام (دارالاسلام)وساکنان سرزنین جنگ(دار الحرب)که سرزمین مشرکین است که به ظاهر خود را مسلمان می دانند به استثنای کسانی که به وهابیت گرویده اند.
در پاسخ به آنچه که داود باش حاکم عثمانیها در بغداد از سال 1817 تا سال 1831 نسبت به تکفیر وهابی ها انجام داد،امام محمد ابن سعود بر ادعاهای خود تاکید می کرد و عثمانیها را کفار ومشرک می نامید . در روند مشابهی شیخ احمد بن عتیق (1883-1812) عالم معروف وهابی در زمان فیصل ،یعنی دوران ترکها در دوران دوم سعودی ،ساکنین دو شهر مقدس اسلام را آلوده به شرک اعلام کرد.
واضح است که تکفیر با مفهوم جهاد و حمله ترکیب شده بود چرا که بهانه و توجیه و انجام جهاد باید که به وسیله تکفیر نمودن جوامع شکل گیرد.
پس سرزمین آل سعود پناهگاه قرائت وهابیها از اسلام شد و بر این اساس آنان مشروعیت اولیه خود را بوجود می آوردند . بنابر این وهابیت به مذهب حکومتی تبدیل شد ودر عین حال به دلایل سیاسی از آن برای مقابله با سایر مذاهب ونحله های فکری در سایر مناطق مورد بهره برداری قرار می گرفته است. بنابر این می توان گفت که بدون وهابی گری ،خانواده سلطنتی نمی توانست تا امروز بر عربستان سعودی حکومت کند. با استناد به این موضوع می توان گفت که ایدئولوژی وهابی مبنی بر تسلط تقریبا همه مسلمانان چه در شبه جزیره عربستان وچه در سایر مناطق دیگر مورد استفاده قرار می گیرد . این ایدئولوژی همچنان به عنوان ابزار بسیج در تاریخ سیاسی سعودی استفاده می شود.(ابراهیم،33:1387)
1-2-2-3 وهابیت و حکومت سعودی
کشور عربستان از دو قرن پیش با هویت وهابیت وارد عرصه معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی شده است، به نحوی که دوران رشد آنها با پایه گذاری مذهب وهابیت آغاز شد. پس از تصرف مناطق نفت خیز شیعه نشین احساء و قطیف و اهمیت یافتن نفت، دولت وهابی عربستان رشد اقتصادی خوبی را به دنبال داشت و به مرور با تکیه بر درآمد و ذخایر نفتی، در راهبرد امریکا نیز جایگاه ویژه‌ای به دست آورد به نحوی که قبل از انقلاب اسلامی، امریکاییها از قدرت نظامی ایران و توان مالی عربستان، به عنوان ابزار‌های پیش برنده راهبرد منطقه‌ای غرب یاد می‌کردند. پس از فروپاشی شوروی و خروج القاعده از حمایت و اولویت غرب، از سوی وهابی‌ها اقدامات تروریستی برضد غرب شکل گرفت. این نیز بهانه‌ای شد برای حضور نظامی‌ و قوی‌تر امریکا در منطقه خاورمیانه و در نتیجه اشغال عراق و افغانستان، در این شرایط نه تنها اهمیت وهابیت بلکه اهمیت عربستان نیز در اولویت غرب کم رنگ شد.
امریکایی‌ها اعلام کردند باید سعودی‌ها تمام کمک‌های رسمی و فردی، دولتی و غیردولتی خود را به افراد دخیل در فعالیت‌های تروریستی قطع کنند و از تحریک اعتقادی و مذهبی تروریست‌ها به ویژه از طریق مدارس، سخنرانی‌ها و کتاب‌ها بپرهیزند
در این ضرب‌الاجل، از سوی امریکا اعلام شد که عدم تبعیت سعودی از خواسته‌های ما (غرب)، علاوه بر تهدید مستقیم دارایی‌ها و اموال سعودی‌ها، اسقاط رژیم و تجزیه کشور از طریق انتقال حاکمیت به هاشمی‌ها و شیعیان استان شرقیه را به دنبال خواهد داشت. پس از آن، محکومیت سعودی‌ها در عدم رعایت حقوق بشر از سوی امریکایی‌ها مطرح شد. به نظر می‌رسد این برخورد در طول دو قرن گذشته، بیشترین فشار غربی‌ها برضد سعودی‌ها باشد.
عربستان سعودی برای حفظ بقای خود که به نحوی خود را در معرض اشغال یا نابودی از سوی غرب می‌بیند، آماده است بدون قید و شرط منافع غرب را تأمین کند. همزمان برای حفظ هویت سیاسی و دینی‌اش تمام امکانات و توان خود را بر ضد شیعه در منطقه، صرفاً برای جلب رضایت غرب و اسرئیل به کارگیرد. در راستای اجرای خواسته‌های غرب، شیوه و حد برخورد خود را با شیعه داخلی و خارجی تنظیم خواهد کرد. بنابراین، موضعع گیری سعودی‌ها نه از موضع قدرت، که از ضعف و تصمیمات انفعالی آنها نشأت می‌گیرد بنابراین شدت و ضعف مواضع آنها بستگی به تحولات منطقه و خواست غربی‌ها دارد. از طرفی، سیاست دیکتاتوری، رعب و وحشت در جامعه عربستان که از اندیشه وهابیت ناشی می‌شود، تا کنون توانسته است مخالفت‌های درونی را به شدت سرکوب کند.
با اینکه وهابیت در جبهه‌های بیرونی با امریکا درگیری کنترل شده‌ای دارد، بعید است در داخل کشور سعودی در مقابل فشارها و تهدیدات امریکا و عملکرد رهبران سعودی در جهت منافع غرب، حرکت مردمی برضد حکومت سعودی شکل گیرد.به نظر می‌رسد جهان اسلام در یک فرصت استثنایی برای ایجاد وحدت قرار گرفته است. شعار اتحاد ملی و انسجام اسلامی نیز در این راستا می‌تواند راهگشا ‌باشد. به همین دلیل، غربی‌ها تلاش خواهند کرد تا از‌توان خود برای ایجاد تفرقه استفاده کنند.
سقوط صدام و اشغال عراق از سوی غرب، پیام‌های نگران‌کننده‌ای برای سعودی‌ها به همراه داشت. اگر چه حذف تهدید صدام برای آنها فرصت بود، اما حضور مستقیم امریکا در منطقه و طرح خاورمیانه بزرگ برای سعودی‌ها به مفهوم آن بود هر گاه امریکایی‌ها اراده کنند ، مهره‌های خود را تعویض خواهند کرد که این معادله، قدرت ژئوپولیتیک شیعه را در منطقه تقویت خواهد نمود علاوه بر آن، اقتدار شیعه عراق تهدیدی برای حکومت آل سعود در عربستان خواهد بود.( افشار،مرکز اسناد انقلاب اسلامی)
2-2-2-3 خلافت و حکومت دینی در ایدئولوژی القاعده و رابطه وهابیت وحکومت عربستان
هدف نهایی ایدئولوژی القاعده، دستیابی به حکومتی فقهی است که ریشه در سلفی‌گری وهابیت دارد و بر تمام جهان حکم می‌راند. این حکومت دینی که شکل‌گیری جامعه دینی، از طریق اجرای قوانین فقهی بر آن مبتنی است، مهم‌ترین خواسته و موتور محرکه فعالیت‌های القاعده به شمار می‌رود. حکومت طالبان بر افغانستان در واقع جلوه و تبلوری از حکومت مورد نظر القاعده است.
اسامه بن لادن می گوید: ما برای جهاد در راه خداوند قادر متعال از وطن خود خارج شده‌ایم و خداوند را به علت منّتی که در راه فراهم شدن امکان جهاد و این هجرت مقدس به ما ارزانی داشته است، سپاسگزاریم. هدف و میل قلبی ما نیز این بوده که در راه برپایی و تحکیم حکومت اسلامی و پیاده کردن احکام اسلامی جهاد کنیم. این هدف ماست و برای همین هدف از کشور خود خارج شده‌ایم .(بن لادن،1384:ص14)
به تعبیر دقیق تر القاعده در میان نظام‌‌های سیاسی موجود به تأسی از امپراتوری‌های اموی و عباسی، هم‌چنان نظام مونارشی سلطنتی را بهترین نظام حکومتی می‌داند و با توجه به ویژگی‌های ایدئولوژیک خود و نیز از آنجا که نتوانسته در جلب افکار عمومی مسلمانان موفق باشد با دموکراسی مخالفت می‌ورزد.البته تجربه تاریخی اسلام درباره دو خلیفه نخست‌ و نیز تأکیدات قرآن مبنی بر مشورت و شورا باعث شده است تا نظریات الیتیستی و نخبه‌گرایانه در آنها تقویت‌ شود و جایگاهی نیز برای مشورت با اهل حل و عقد و نخبگان سلفی قائل شوند. اما این شورا و مشورت هیچ‌گاه قابل تعمیم به عموم مردم و گروه‌های دیگر نیست
لذا ظواهری تأکید دارد «مجاهدین» نمی‌توانند با زور حکومت کنند یا مستقیماً قدرت را به دست گیرند. حکومت باید به اصل اسلامی شورا وفادار باشد و «امر به معروف و نهی از منکر» را به اجرا گذارد هم‌چنین باید مبتنی بر نظر «اهل حل و عقد» باشد و نظر علما را به عنوان کارشناسان شریعت لحاظ کند.(قادری، 1378:ص12و23)
3-2-2-3 اندیشه سیاسی القاعده نسبت به حکومت دینی
هیچ مرجعی جز فقهای سلفی و وهابی حق افتا و استخراج قوانین برای اداره جامعه را ندارد و به طریق اولی قانون‌گذاری براساس عقل خود بنیاد هم مشروعیت ندارد.
آزادی عقیده از آنجا که می‌تواند به ارتداد و الحاد بینجامد باطل است. مشروعیت حاکمان از جانب عالم بالاست و رهبران جوامع باید خاستگاه دینی و برآمده از شرع داشته باشند.
آزادی بیان چون به ناسزاگویی به خدا و قوانین الهی می‌ انجامد مورد تأیید نیست.
دین از سیاست و حکومت جدا نیست.
تشکیلات و احزاب سیاسی چون به گسترش فعالیت عناصر غیردینی یاری می‌رسانند مورد تأیید اسلام نیستند.
با توجه به موارد فوق الذکر در می یابیم که ایدئولوژی القاعده بیشتر مصروف مبارزه و تشکیل خلافت اسلامی شده است؛ لذا پیروان آن با دچار شدن به ازخودبیگانگی، قربانی ایدئولوژی و خلافت مورد نظر القاعده هستند.در این ایدئولوژی هیچ انسانی اعم از مسلمان و غیرمسلمان، اصالتی ندارد و اصالت با ایدئولوژی سلفی و حکومت مورد نظر است.بر این اساس نباید از آن ایدئولوژی جز برخی تکالیفی که از اسلام استنباط کرده‌اند، رهنمودی برای افراد بشر انتظار داشت. این نگرش سیاست‌زدة القاعده باعث می‌شود ابعاد عرفانی و جمالی دین به چشم نیاید و زندگی تنها به عرصه قتال و مبارزه تبدیل شود. ایدئولوژی القاعده با توجه به مطلوب‌ها و هدف نهایی در نظر گرفته از «جهاد» آغاز و به جهاد. نیز ختم می‌شود.
از مطالعه آثار آنان چنین برمی‌آید که زندگی میدان نبرد، مبارزه و قتال با اندیشه و انسان‌های دیگر است. در چنین رویکردی، دین به جای جهت‌دهی به سیاست؛ یعنی ادعایی که وجود دارد، با سیاست تعریف می‌شود و کوچک‌ترین مسأله سیاسی و اجتماعی می‌تواند تأثیر عمیقی بر تفسیر از دین بگذارد. لذا درباره ایدئولوژی‌هایی از این دست، نکته‌ای که می‌تواند مورد اهمیت قرار گیرد احتمال سوق یافتن آنها به سمت ابزارگرایی است.
وجود برخی شواهد نشان می‌دهد دست‌کم برخی از رهبران القاعده بیش از آنکه پایبند ایدئولوژی سلفی رادیکال باشند، ابزارگرا هستند و تأکیدشان بر شعارهای سلفی بیشتر جنبه ابزاری برای رسیدن به قدرت و مقابله با غرب و مخالفان دارد. یکی از آن موارد را می‌توان در احیای ناسیونالیسم عربی تحت لفافه سلفی‌گری جست‌وجو کرد. مطابق این ناسیونالیسمِ مذهبی‌شده، عرب‌ها باید در پی احیای شکوه بربادرفته خود پس از خلافت عباسیان برآیند. آنها اسلام‌گرایی و ناسیونالیسم عربی را دو روی یک سکه می‌دانند.
زرقاوی معتقد است که خداوند عرب‌ها را با این دین، عزیز و سربلند گرداند و با این دین آنها را از تاریکی‌ها به سوی نور و از پرستش بت‌ها به پرستش خدای یکتا هدایت کرد و بدین وسیله آنان را بر بنی‌بشر گرامی داشت. به خدا سوگند، برانگیختن حضرت محمد(ص) از میان قبایل عرب نعمت بسیار بزرگی است.(قادری،1378 :ص12)
این رویکرد القاعده، در استنباط‌ های فقهی و احکام و فتاوای شرعی نیز دنبال شده است و آنان فقیهی را که دور از فعالیت‌های اجتماعی و رفتارهای سیاسی، صرفاً براساس کتاب و مطالعه در پی فهم احکام دینی برآید، فاقد شرایط کافی می‌دانند. به عبارت دیگر، «فقه پویا» در نظر آنان فقه جهادی و عمل‌گراست
زرقاوی به نقل از سیدقطب می‌نویسد: شکوفایی فقه اسلامی تنها در عرصه حرکت، فعالیت و پویایی صورت می‌گیرد و نباید آن را از فقیهی که هنگام پویایی، فعالیت و حرکت (جامعه) در گوشه‌ای آرام نشسته است انتظار داشت. در این زمانه کسانی که سر در کتاب و دفتر دارند و برای استنباط احکام فقهی از آن منابع می‌کوشند و برآنند با بهره گرفتن از این احکام به تجدید فقه اسلامی بپردازند و به دور از فعالیت‌های (عملی) بمانند که هدف آن رهایی انسان از عبودیت غیرخدا، حذف شریعت طاغوت، تثبیت شریعت الهی و بازگرداندن آنان به بندگی پروردگار است، در حقیقت، ماهیت و هویت این دین را نشناخته و در شناسایی فقه دین ناتوان‌اند.(قادری،1378:ص229)
صرف ‌نظر از اینکه مراد سیدقطب از عبارات بالا چیست، می‌توان نظریات زرقاوی را این‌گونه تفسیر کرد که او فقه پویا را فقهی اجتماعی ـ سیاسی می‌داند که با داشتن دغدغه‌های روز جامعه مسلمانان بتواند همگام با ایدئولوژی القاعده پیش برود و خواسته‌های آنان به ویژه تأسیس حکومت دینی را محقق سازد.در واقع، زرقاوی از آنکه قریب به اتفاق روحانیان اهل سنت گرایشی به آن ایدئولوژی ندارند و برای مشروعیت‌بخشی به آن حرکت نمی‌کنند، آنها را فقهای حقیقی نمی‌داند و در نتیجه آنان را به چنین حرکتی دعوت می‌کند. بر این اساس، ایدئولوژی القاعده به علت سیاست‌زدگی، در برخی مواقع و در بعضی افراد به ابزارگرایی انجامیده است.
این گروه (فقها)، عقاید خود را از تلفیق عقایدی به دست آورده‌اند که بزرگان اسلام چه در صدر و چه اکنون، آن را دور انداخته‌اند. آنها این عقاید را به گونه‌ای در هم آمیخته‌اند تا بتوانند به بدترین شکل به افسارگسیختگی، وابستگی، فساد و غارت نظام‌های حاکم و مرتد و خارج از شریعت، مشروعیت بدهند.
آنان روش خوارج را در تکفیر و وارد ساختن اتهامات گوناگون مانند فسق، فجور، بدعت، حلال بودن خون و حرمت «مجاهدان اسلام» در پیش گرفته‌اند. برای مثال، مفتی مصر، که کارمند رسمی دولت است، از آن دولت حقوق می‌گیرد تا عملی را که برای آن اجیر شده است انجام دهد؛ یعنی مشروعیت بخشیدن به نظام لاییکی که مطیع یهود است و با مسلمانان بدرفتاری می‌کند.(افشار،مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران)
4-2-2-3 شیعیان عربستان
شیعیان عربستان اغلب در مناطق شرقی این کشوربه نام احساء زندگی می کنند.شیعیان عربستان با داشتن تعداد بالای جمعیت و موقعیت استراتژیک (وجود ذخائر غنی نفتی ومجاورت با مناطق شیعه نشین همسایه از جمله عراق وبحرین) ضمن آنکه بزرگترین جامعه شیعیان جهان عرب بعد از کشور عراق ولبنان را تشکیل میدهند ،عامل مهمی در سیاست سعودی در کل منطقه می باشند.تقریبا یک سوم جمعیت این استان مهم، از شیعیان می باشند.همینطور بیش از 95درصد ساکنان قطیف وحومه آن ونیمی از جمعیت شهر هفوف ،شیعه هستند.
شیعیان استان شرقی دوازده امامی هستند . اختلاف اصلی شیعیان با وهابی های مسلمان سنی که اکثریت جمعیت کشور را تشکیل می دهند ضمن آنکه معارفی ودینی است ،تفاوت اصولی بر سر دکترین توحید می باشد. انتقاد اصلی وهابی علیه شیعیان این است که آنان عبادت خداوند را با وارد کردن انسانهای معصوم یعنی همان بندگان خداوند ،خدشه دار کردند. با این وجود اصلی ترین اختلاف عملی بر روی جانشینی پیامبر اکرم است. وهابی ها مانند همه مسلمانان سنی ادعاهای شیعیان را قبول نداشته ورد می کنند. این اختلاف ضمن آنکه باعث جدایی بین شیعه وسنی شده است موجب تنشهای مختلفی بین شیعیان و دولت سعودی ومتحد مذهبی آنان یعنی وهابیان می گردد.
از نظر وهابی ها عملکرد اکثریت انسانها شرک تلقی می شود به آانجهت که آنان به عبادت سنگ ودرختها می پردازند. او معتقد بود که رافضی ها یا همان شیعیان اولین کسانی بودند که شرک را وارد دین کردند و با مطرح کردن علی (ع)عقاید نادرست خود را ترویج می کنند. آنها با این بهانه به پیروان خود برعلیه منطق شیعه نشین دستور جهاد دادند و به سرزمینهایشان حمله کردند و آنها را به مذهب سنی و جماعت وادار کردند که عمدتا حنبلی نامیده می شد.
از سال 1745 که با اشتراک منافع ومساعی اشرافیت سنی قبیله ای ،دولت جدید سعودی به رهبری محمدبن سعود و نیز همراهی مذهبی محمد بن عبد الوهاب تشکیل شد ،شیعیان احساءدر چند دوره زمانی تحت تسلط وهابیان در آمدند. از (1818-1792)و از( 1872-1830)و از (1843-1837) واز سال 1913 تا کنون.
اولین بروز عملی نظریه وهابیون در قبال شیعیان در تهاجم ایشان به احساء در دهه آخر قرن هیجدهم آشکار شد وهابیون در این حمله تمام آنچه که نماد شرک می خواندند را نابود کردند وبعد علما و خطبا وهابی دسته دسته به سوی مدارس ومساجد احساء گسیل شدند که اندیشه وهابی را تبلیغ وگسترش دهند. دولت اول سعودی به دلیل زمان کوتاه تسلطش و نیز اقدامات عداوت آمیزش در فبال شیعیان نتوانست اندیشه وهابی را گسترش دهد و در دوره دولت دوم یعنی حکمرانی ترکی و فیصل ،بدلیل ضعف حکمرانی ،شیوه ترویج وهابیت را با رعایت کمی اعتدال در پیش گرفتند. با فتح احساء در سال 1913 دوره سوم تعاملات شیعه-وهابی عربستان آغاز شد. و سعودیان دست بهترمیج عقاید وهابیت در احساءزدند و می کوشیدند در راستای منافعشان جامعه شیعی را دچار تغییر وتحول کنند. از سوی دیگر نیروی نوظهور اخوان قرار داشت . این نیرو از صحرا گردان قبایل مختلف تشکیل شده بود که تحت آموزشهای عقیدتی وهابیون قرار داشت ودر سال 1912 ابن سعود بوسیله آنها هسته مرکزی ارتش سعودی را تشکیل داد. این گروه یکی از اصلی ترین اهرم های رشد همه جانبه سعودی در شبه جزیره عربستان به حساب می آمدند. عقیده و گرایش اصلی این گروه در سرکوبی و نابودی کامل شیعیان خلاصه شده بود. این گروه تمامی تلاش خود را در راه تغییر کلی عقاید شیعیان و یا ازبین بردن کامل آن مبذول می داشتند.
از سال 1922 ابن سعود تلاش خویش را برای در دست گرفتن اوضاع وکنار گذاشتن اخوان در احساءبیشتر کرد. در پی این اقدامات شیعیان توانستند آزادی عمل بیشتری برای انجام مراسم مذهبی خویش داشته داشته باشند. ضمن آنکه اوضاع اقتصادی آنان هم تا حدی بهبود یافت.
رویکرد ابن سعود واخوان در قبال شیعیان کاملا متفاوت بود. ابن سعود می کوشید برای تسلط به جامعه شیعی روشی را انتخاب کند که متکی بر تزریق مستقیم عقاید وهابی نباشد اما اخوان که نسبت به مظاهر تمدن کافر غربی نظیر تلگراف ،تلفن واتومبیل معترض بودند با اینگونه عقاید متحجرانه و عقب افتاده ،طبیعی بود که در باب تعامل ابن سعود با شیعیان نیز اعتراضات وسیعی داشته باشند. آنان در سال 1926 خواهان برکناری ابن سعود از ریاست حکومت سعودی شدند. در پاسخ ابن سعود در ابتدای سال 1927 اجلاسی در ریاض برگزار کرد که تمام سران قبایل وعلمای مذهبی به آن دعوت شده بودند . او موضع خود را برای ایجاد مصالحه و آشتی با اخوان و ایجاد یکپارچگی ملی اعلام کردود پایان این اجلاس فتوایی هم بر علیه شیعیان صادر کرد.از جمله که شیعیان باید اسلام وهابی را می پذیرفتند وآن را اعلام می کردند. پنج مرتبه در روز نماز به جای می آوردند.. هر گونه عقیده وعمل تقدس بار نسبت به اهل بیت پیامبر را کنار می گذاشتند.اماکن مربوط به اعمال مخصوص نظیر حسینیه ها را تخریب می کردند و مبانی اسلام وهابی را آموزش می دادند در غیر این صورت مجازات می شدند.
اما در واقع این فتوا هیچ وقت عملی نشد ودر مرحله یک دستور غیر عملی باقی ماند . نتیجه آن وخامت اوضاع و تیرگی رابطه اخوان و ابن سعود بود که سر انجام شورش اخوان را در پی داشت. این شورش شکست خورد و ابن سعود دلیلی برای اقدام عملی بر علیه شیعیان ندید؛پس به آن عمل نکرد.
در این معادلات جدید ابن سعود که نماینده افکار تحول خواه ومدرن وهابی در قرن بیستم بود برگ برنده بیشتری نسبت به اخوان که سنت گرایانی متحجر بیشتر نبودند،در دست داشت.
پس از این پیروزی جایگاه شیعیان در جامعه واقتصاد سعودی بهتر شد. کشف نفت در دهه سوم قرن بیستم در مناطق تحت سکونت شیعیان و استخدام شیعیان این مناطق در شرکت نفتی امریکایی آرامکونقش مهمی در این تغییر داشت. با این وصف نقش شیعیان در اقتصاد کشور غیر قابل انکار بود چنانکه جمع کثیری از شیعیان هفوف به توانایی مهارت در طلا سازی و چرم کاری شهرت یافته اند و شیعیان قطیف در تهیه مواد غذایی و خوراکی در منطقه معروف می باشند.
با این وجود هنوز تعصبات گسترده ای علیه شیعیان وجود دارد . اکثر آنان در مراکز استخراج نفت وبندر جبیل در سطوح پایین ویا به عنوان کارگر مشغول به کارند و تعدادکمی به سطوح مدیریتی راه یافته اند و عموما در مشاغل مختلف برای رسیدن به مراحل بالاتر و ارتقای شغلی باز می مانند. تنها از سال 1984به بعد بود که شیعیان توانستند به سطوح مدیریتی راه یابند.همچنین شهرهای نفتی شیعه نشین مانند هفوف وقطیف در منطقه الاحساءدر مقایسه با شهرهای دیگر همجوار مانند دمام ،جبیل و خبار عقب مانده ترند. همچنین از کمبود خدمات عمومی و مراکز علمی ودرمانی رنج می برند. همچنانکه به محدود یتها ی خود در امور فرهنگی و آموزشی معترضند . مثلا نمی توانند در مدارس محلی خود ادبیات وتا ریخ شیعه تدریس کنند. همه این موارد و تعصبات اجتماعی باعث شده که شیعیان خود را به عنوان انسانهای درجه دوم در جامعه احساس کنند. ( یاکوب گلد برگ،458:1389)

<p><strong>- سنجش مدیریت زنجیره تامین داخلی ، مدیریت زنجیره تامین مرتبط، پذیرش فرآیندها مرتبط با مدیریت زنجیره تامین و اجرای مدیریت زنجیره تامین در شرکت گاز استان گیلان.</strong><br /><strong>- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین داخلی، بر مدیریت زنجیره تامین مرتبط در شرکت گاز استان گیلان.</strong><br /><strong>- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین داخلی بر پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان.</strong><br /><strong>- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین مرتبط بر پذیرش فرآیندهای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان.</strong><br /><strong>- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین داخلی بر اجرای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان.</strong><br /><strong>- سنجش اثر مدیریت زنجیره تامین مرتبط بر اجرای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان.</strong><br /><strong>- سنجش اثر پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تامین بر اجرای مدیریت زنجیره شرکت گاز استان گیلان.</strong></p><h1>۱-۶) فرضیه های تحقیق</h1><p><strong>- مدیریت زنجیره تامین داخلی بر مدیریت زنجیره تامین مرتبط در شرکت گازاستان گیلان موثراست.</strong><br /><strong>- مدیریت زنجیره تامین داخلی بر پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تا مین

۵-۲) نتیجه گیری ۱۰۹
۵-۳)نتیجه گیری کلی: ۱۱۱
۵-۴)محدودیتهای تحقیق ۱۱۱
۵-۶) خلاصه فصل ۵ ۱۱۲
فهرست منابع و مآخذ ۱۱۴
پیوست : پرسشنامه ۱۲۲
Abstract 124

فهرست جداول
جدول ۲-۱: آمار ورود توریست های خارجی به ایران ……………………………………………………………………………………. ۵۳
جدول ۲-۲:درآمد ارزی حاصل ازورودگردشگر خارجی به ایران……………………………………………………………………….۵۴
جدول۴- ۱: نتایج بررسی تأثیر پایگاه های احداث شده پلیس در مکان های گردش………………………………………۹۶
جدول ۴-۲: نتایج بررسی تأثیر گشت پلیس در مکان های گردشگری در جذب گردشگران…………………………..۹۸
جدول ۴-۳: نتایج تأثیر بررسی رفتار و منش پلیس در جذب گردشگران………………………………………………………۱۰۰
جدول۴- ۴: نتایج بررسی تأثیر اقدامات حفاظتی و امنیتی پلیس در جذب گردشگران………………………………..۱۰۳
جدول ۴- ۵: تجزیه واریانس اثر عوامل پنجگانه مورد بررسی در جذب گردشگران……………………………………….۱۰۵
جدول۴- ۶:  ماتریس کورلاسیون پیرسون پنج عامل مؤثر در جذب گردشگران……………………………………………۱۰۵
فهرست نمودار ها
نمودار ۲-۱: طبقه بندی مدل های گردشگری…………………………………………………………………………………………………..۲۴
نمودار ۲-۲: مدل سیستم های ترکیبی برای برنامه ریزی و نظریه های گردشگری ………………………………………..۲۵

نمودار ۲-۳: مدل سیستمی گردشگری مقصد گان…………………………………………………………………………………………….۲۶
نمودار ۲-۴: مراحل چرخه عمر مقصدگردشگری………………………………………………………………………………………………۲۷
نمودار ۲-۵: چرخه زندگی مقصد مدل باتلر ……………………………………………………………………………………………………..۲۸
نمودار ۲-۶: عوامل اصلی توسعه ی گردشگری …………………………………………………………………………………………………۳۲
نمودار ۲-۷: چرخه مستقیم دو سویه گردشگری به عنوان سیستم گردشگری کل………………………………………….۳۳
نمودار ۲-۸: سیستم گردشگری…………………………………………………………………………………………………………………………۳۴
نمودار ۲-۹: سیستم گردشگری………………………………………………………………………………………………………………………۳۵
نمودار ۲-۱۰: دیدگاه بریونز، تجیدا و مورالس……………………………………………………………………………………………………۳۷
نمودار ۲-۱۱: سیستم گردشگری……………………………………………………………………………………………………………………….۳۸
نمودار ۲-۱۲: عناصر سیستم گردشگری …………………………………………………………………………………………………………..۴۰
نمودار ۲-۱۳: روند ورود توریست های خارجی به ایران …………………………………………………………………………………..۵۱
نمودار ۲-۱۴: مدل مفهومی اقدامات کنترلی پلیس انتظامی قزوین در جذب گردشگران……………………………….۷۶
نمودار ۴-۱: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب داخلی یا خارجی بودن آنها………………………………۹۰
نمودار ۴- ۲: توزیع فراوانی گردشگران خارجی مورد بررسی بر حسب ملیت آنها…………………………………………….۹۱
نمودار ۴-۳: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب انگیزه گردشگری……………………………………………….۹۲
نمودار ۴-۴: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب گروه سنی………………………………………………………….۹۲
نمودار ۴-۵: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب مدرک تحصیلی…………………………………………………۹۳
نمودار ۴-۶: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب دفعات مسافرت آنها به قزوین……………………………۹۳
نمودار ۴-۷: توزیع فراوانی گردشگران مورد بررسی بر حسب محل بازدید قزوین…………………………………………….۹۴

فصل اول
کلیــات

فصل اول: کلیات

۱-۱) مقدمه:

سفر و مسافرت از دیرباز مورد توجه بشر بوده است. گرچه در گذشته هدف از سفرهای طولانی و پرخطر تنها به زیارت و تجارت محدود می‌شده، اما امروزه با گسترش سیستم حمل و نقل، افزایش درآمد مردم، پدیدآمدن زمان استراحت و فراغت و … این مهم امری جدایی ناپذیر از زندگی بشری مبدل گشته است. به طوری که امروزه هدف از سفر کردن بسیار تخصصی تر و پیچیده تر شده است. سفر همواره جایگاه خاصی در فرهنگ، تمدن و ادیان کشورهای مختلف و بخصوص ایران، با تمدن ۷۰۰۰ هزار ساله‌اش داشته است. فولکلور کشورهایی مانند ایتالیا، یونان و چین و … پر است از افسانه‌ها، قهرمانان و آداب و رسومی که سفر نقشی کلیدی را در آن ایفا می کند. در فرهنگ ایرانی - اسلامی ما نیز به طور مستقیم به فواید سفر اشاره شده است. بسیاری از ادیبان، فلاسفه و دانشمندان تمدن ما، به بررسی اثرات روحی و روانی سفر پرداخته‌اند و آن را در پدید آمدن نگرشی نو نسبت به دنیا اطراف موثر می‌دانند. انبوه سفرنامه‌ها و زندگی‌نامه‌ها نشانگر این موضوع است. آری! بسیار سفر باید تا پخته شود خامی.

در شرکت گاز استان گیلان موثراست.</strong><br /><strong>- مدیریت زنجیره تامین مرتبط بر پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان موثراست.</strong><br /><strong>- مدیریت زنجیره تامین داخلی بر اجرای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان موثر است.</strong><br /><strong>- مدیریت زنجیره تامین مرتبط بر اجرای مدیریت زنجیره تامین در شرکت گاز استان گیلان موثر است.</strong><br /><strong>- پذیرش فرآیندهای مربوط به مدیریت زنجیره تامین بر اجرای مدیریت زنجیره تامین شرکت گاز استان گیلان موثر است.</strong></p><h1>۱-۷) تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق</h1><p><strong>تعریف یک مفهوم به وسیله مفاهیم دیگر که معمولا از مطالعات و نظریه های موجود نشات می گیرد و با بیانی علمی ارائه می شود. بدیهی است در هنگام تعریف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در تعاریف عملی محقق به مشخص ساختن و تعریف نمودن آن متغیر و تعیین کردن عملیات و معیارهای تجربی که برای اندازه گیری و سنجش آن لازم است می پردازد.</strong><br /><a href="https://nefo.ir/"><img class="alignnone wp-image-63″ src="https://ziso.ir/wp-content/uploads/2021/10/THESIS-PAPER-10.png” alt="پایان نامه - مقاله - پروژه” width="328″ height="116″ /></a></p><h2>۱-۷-۱) تعاریف مفهومی متغیرهای تحقیق</h2><p><strong>مدیریت زنجیره تامین: مدیریت زنجیره تامین عبارتست از فرایند یکپارچه سازی فعالیتهای زنجیره تامین و نیز جریانهای اطلاعاتی مرتبط با آن از طریق بهبود و هماهنگ سازی فعالیت ها در زنجیره تامین تولید و عرضه محصول.</strong>&nbsp;(Laudon &amp; Laudon, 2002).<br /><strong>مدیریت زنجیره تامین داخلی: شامل همه پردازشهای استفاده شده به وسیله یک سازمان در تبدیل داده های حمل شده به سازمان به وسیله تامین کنندگان به خروجی هاست، از زمانی که مواد وارد سازمان می شود تا زمانی که محصول نهایی برای توزیع به خارج سازمان حرکت می کند؛ فعالیتها اینجا شامل حمل مواد، مدیریت موجودی، ساخت وکنترل کیفیت است.</strong><br /><strong>مدیریت زنجیره تامین مرتبط: زنجیره ای است که همه فعالیتهای مرتبط با جریان کالا وتبدیل مواد، ازمرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله تحویل کالای نهایی به مصرف کننده را شامل می شود.</strong><br /><strong>پذیرش فرآیندهای مدیریت زنجیره تامین: گردش مناسب&nbsp;و انتقال صحیح اطلاعات باعث می‌شود تا فرایندها موثرتر و کاراتر گشته و مدیریت آنها&nbsp;آسان‌تر گردد . در بحث زنجیره تامین -همانگونه که گفته شد- اهمیت موضوع&nbsp;هماهنگی در&nbsp;فعالیتها&nbsp;بسیار حائز اهمیت است.</strong><br /><strong>اجرا مدیریت زنجیره تامین: اجرای مدیریت زنجیره تامین زمانی می تواند در سازمان ها مفید واقع شود و می تواند که به اهداف خود برسد که بتواند در تعامل با اهداف و اجزای سازمان به خوبی خود را نشان دهد(</strong>Harrison,Francis.2005<strong>).</strong></p><h2>۱-۷-۲) تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق</h2><p><strong>مدیریت زنجیره تامین داخلی: در این تحقیق؛ مدیریت زنجیره تامین داخلی، بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت که شامل ۱۳ سوال (۱ تا ۱۳ ) سنجیده شده است. از جمله شاخص هایی که برای سنجش مدیریت زنجیره تامین داخلی، به کار گرفته شده عبارت است از : سودمندی کارکنان، سودمندی منابع مالی، حمایت مدیریت ارشد، مشخص بودن اهداف داخلی، استفاده از فناوری اطلاعات، قابلیت پردازش اطلاعات، تبادل اطلاعات با سایر اعضا، آموزش لازم، افراد متشکل از زمینه های متفاوت، کسب تخصص لازم، ارتباط با سایر اعضا، اجرای متقابل وظایف، فرایند ارزیابی داخل شرکت (</strong>Kotzab et al.,2006<strong>).</strong><br /><strong>مدیریت زنجیره تامین مرتبط: در این تحقیق؛ مدیریت زنجیره تامین مرتبط، بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت که شامل ۱۴ سوال (۱۴ تا ۲۷ ) سنجیده شده است. از جمله شاخص هایی که برای سنجش مدیریت زنجیره تامین مرتبط، به کار گرفته شده عبارت است از : فرایند ارزیابی سایر اعضا، وجود توافق همکاری در اهداف، وجود گروه پروژه زنجیره تامین، اثرگذار بودن تصمیمات بر سایر اعضا، تمایل به اعتماد سازی، ارتباط بلند مدت با سایر شرکتها، توزیع قدرت یکسان، توزیع سود و زیان بین شرکت و اعضا، وابستگی متقابل بین شرکت و اعضا، مبادله منابع اطلاعاتی با سایر، مبادله اطلاعات دریافتی، مبادله ارائه خدمات با کیفیت، فرهنگ همکاری با سایر اعضا، تصمیم گیری مدیران ارشد (</strong>Cigolini et al.,2004<strong>).</strong><br /><strong>پذیرش فرایند مدیریت زنجیره تامین: در این تحقیق؛ پذیرش فرایند مدیریت زنجیره تامین، بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت که شامل ۸ سوال (۲۸ تا ۳۵ ) سنجیده شده است. از جمله شاخص هایی که برای سنجش پذیرش فرایند مدیریت زنجیره تامین، به کار گرفته شده عبارت است از : مطابقت سفارشات دریافتی، پیش بینی نیازهای آتی مصرف کنندگان، تنظیم ظرفیت ارائه خدمات، اطلاع رسانی به مصرف کنندگان، کمک از تامین کنندگان، توانایی جبران ضرر خدمات، راهگشایی در بهینه سازی اطلاعات، همکاری چند جانبه با تامین کنندگان (</strong>Lambert et al.,1998<strong>).</strong><br /><strong>اجرا مدیریت زنجیره تامین: در این تحقیق؛ اجرا مدیریت زنجیره تامین، بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت که شامل ۳ سوال (۳۶ تا ۳۸ ) سنجیده شده است. از جمله شاخص هایی که برای سنجش اجرا مدیریت زنجیره تامین، به کار گرفته شده عبارت است از : منابع مشترک با تامین کنندگان، منابع مشترک با مصرف کنندگان، منابع مشترک در داخل شرکت (</strong>Mentzre et al.,2001<strong>).</strong></p><h1>۱-۸) قلمرو پژوهش</h1><p><strong>از ابتدا باید بدانیم که در چه گستره ای پژوهش خواهیم نمود و این امر را به روشنی در پژوهش خود مطرح سازیم تا دیگران به درستی متوجه شوند که قلمرو پژوهش کجاست.</strong></p><h2>۱-۸-۱) قلمرو موضوعی پژوهش</h2><p>قلمرو موضوعی پژوهش حاضر از لحاظ موضوعی به بررسی بهبود اجرای مدیریت زنجیره تامین می پردازد که در حوزه مدیریت استراتژیک قرار دارد.</p><h2>۱-۸-۲) قلمرو مکانی پژوهش</h2><p>این پژوهش به بررسی موضوع در شرکت گاز استان گیلان می‌پردازد.</p><h2>۱-۸-۳) قلمرو زمانی پژوهش</h2><p>محدوده زمانی انجام پژوهش با برآوردهای انجام گرفته و اطلاعات این تحقیق در شش ماه اول (بهار و تابستان) ۹۴ جمع آوری شده است.</p><h1>فصل دوم</h1><p>&nbsp;</p><h1>مطالعات نظری و پیشینه تحقیق</h1><p>&nbsp;</p><h1>۲-۱) مقدمه</h1><p>در دنیای رقابتی عصر حاضر، سازمان‌ها برای رشد و پایداری خود باید به شدت تلاش نموده و از استراتژی مناسب جهت پیشرفت و حفظ بقای خود بهره گیری نمایند. محیط پیرامون سازمان‌ها به سرعت در حال تغییر است که از جمله این تغییرات تنوع تقاضا و نیازهای مشتریان است. باید محصولات متنوع را با توجه به درخواست مشترى، در دسترس وى قرار داد. خواست مشترى بر کیفیت بالا و خدمت رسانى سریع، موجب افزایش فشارهایى شده است که قبلا وجود نداشته است، در نتیجه شرکت‌ها بیش از این نمى‌توانند به تنهایى از عهده تمامى کارها برآیند. بنگاه های اقتصادی و تولیدی علاوه بر پرداختن به سازمان و منافع داخلی، خود را به مدیریت و نظارت بر منافع و ارکان مرتبط خارج از سازمان نیز نیازمند یافته اند. علت این امر در واقع دست یابی به مزیت یا مزایای رقابتی با هدف کسب سهم بیشتری از بازار است. بنابراین امروزه نگاه به کسب و کار، بر پایه کسب و کار شبکه ای استوار است. با چنین نگرشی، رویکردهای زنجیره تأمین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد. یک زنجیره تأمین شامل دو یا چند سازمان است که از نظر قانونی از هم جدا بوده و توسط جریان های مواد، مالی و اطلاعات به هم مرتبط هستند. مدیریت زنجیره تأمین فرآیندی است که بر یکپارچه سازی فعالیت های زنجیره تأمین و جریان های اطلاعاتی مرتبط با آنها از طریق بهبود روابط در زنجیره، برای دست یابی به مزیت رقابتی قابل اتکا و مداوم، تأکید دارد. مدیریت زنجیره تامین یکی از مسائل مهم و بسیار گسترده است، که تمام فعالیت های داخل و خارج یک شرکت را پوشش می دهد، و شامل خرید، حمل و نقل و لجستیک می باشد. درحالت کلی تر شامل مواد اولیه، اطلاعات و مسائل مالی هم می باشد. امروزه در فضای رقابتی شدید، کلید مزیت رقابتی پایدار، فعالیت در قالب زنجیره تأمین و ارائه خدمات با کیفیت بالا است. روابط بین کیفیت خدمات با عملکرد کسب وکار، کاهش هزینه ها و رضایت مشتری درتحقیقات مختلف تأیید شده است. در بازار جهانی امروز، موفقیت یک شرکت بستگی زیادی به توانایی هماهنگی آن در شبکه پیچیده ای از ارتباطات تجاری در میان اعضای زنجیره تأمین خواهد داشت. در این فضای رقابتی شدید، کلید مزیت رقابتی پایدار در ارائه خدمات با کیفیت بالا است که در نهایت به رضایت نهایی مشتری منجر خواهد شد. روابط بین کیفیت خدمات با عملکرد کسب و کار، کاهش هزینه ها، رضایت مشتری و سودآوری برای محققان اثبات شده است. با توجه بـه محـیط رقـابتی امـروز مـدیریت زنجیـره تـامین بـه عنـوان یـک عامـل اســتراتژیک در موفقیـت سازمان ها شناخته شده است و می توانـد اثـرات مثبـت و محسوسی بر فعالیت های سازمان داشته باشـد. هر تحقیق علمی که انجام می گیرد بر پایه ها، ارکان و نتایج مطالعات و تحقیقات پیشین استوار است که هر پژوهشگر باید سعی نماید مرتبط ترین دستاوردهای تحقیقات پژوهشگران قبلی را شناسایی نموده تا دریابد که دیگران تا چه درجه ای تحقیق مورد نظر را بررسی کرده اند و به آن نزدیک شده اند. به عبارت دیگر چه ابعادی از مسئله تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. مطالب این فصل شامل دو بخش است؛ که در بخش اول شامل مطالعات نظری است که در خصوص مدیریت زنجیره تامین بحث شده و تعاریف و اهداف مرتبط با آن ارائه شده است. بخش دوم پیشینه تحقیق است که به جمع بندی پژوهش ها و مطالعات گذشته در این خصوص پرداخته شده است.</p><h1>۲-۲) مدیریت زنجیره تامین</h1><p>مدیریت زنجیره تامین به دنبال یکپارچه سازی واحدهای سازمانی در طول زنجیره ی تامین و هماهنگ سازی جریان مواد، اطلاعات و جریان های مالی به منظور بر آوردن تقاضای مشتری و با هدف بهبود رقابت پذیری یک زنجیره ی تامین است. در زنجیره ی تامین، کلیه فعالیت های مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد، از مرحله ی تهیه ماده اولیه تا مرحله ی تحویل کالای نهایی به مصرف کننده را شامل می شود(Baltacioglu et al., 2007). مدیریت زنجیره تامین نیز عبارت است از فرایند یکپارچه سازی فعالیت های زنجیره ی تامین و نیز جریانهای اطلاعاتی مرتبط با آن، که از طر یق بهبود و هماهنگ سازی فعالیتها، در تولید و عرضه ی محصول حاصل می شود(Christopher, 2004). زنجیره تأمین بعنوان یک سیستم ترکیبی که شامل ۴ فرایند یعنی؛ برنامه، منبع، ساخت و ارائه می باشد تعریف شده است که قسمت های مختلف را از جمله فراهم کنندگان مواد، تسهیلات تولیدی، خدمات توزیعی و مشتریان را از طریق فرستادن مواد جاری و دریافت اطلاعات جاری به هم متصل می کند. اثر بخشی مدیریت زنجیره تأمین یک سازمان زمانی اثبات می شود که یک مکانیسم بسیار اثربخشی را برای فراهم کردن سریع و قابل اعتماد کالا ها و خدمات با سطح بالایی از کیفیت و با حداقل هزینه ارائه دهد. این یک پایه اساسی برای سازمانها در جهت توسعه یک مزیت رقابتی پایدار و باقی ماندن در رأس این مزیت و ایفا کردن یک نقش اساسی در این راستا می باشد. برای دستیابی به یک زنجیره تأمین اثر بخش، ارزیابی عملکرد کلی زنجیره تأمین بی نهایت مهم هست. این ابزارها از ترکیبی از منابع و اجزای تشکیل دهنده زنجیره تأمین استفاده می برد و روشی بسیار کارا را برای فراهم کردن محصولات و خدمات با اثربخشی در هزینه و رقابت پذیری می باشد. بنابراین کارایی کل زنجیره تأمین بعنوان کارایی که عملکردهای چندگانه مرتبط با اعضای زنجیره تأمین را اندازه می گیرد و یکپارچگی و هماهنگی عملکرد اعضا را لحاظ می نماید تعریف شده است(Chopra &amp; Meindl, 2011). همچنین مدیریت کارایی کل زنجیره تأمین بسیار مشکل بوده و یک وظیفه چالش برانگیز است. روس^[۲]، همچنین خاطر نشان کرد که حتی در درون عملیات های گسترده از قبیل جنرال موتورز که دارای زنجیره تأمین گسترده ای بوده اند سیستم های سنجش عملکرد کل زنجیره تأمین بوجود نیامده است(Srvulaki &amp; Davis, 2010).</p><h2>۲-۲-۱) تاریخچه مدیریت زنجیره تامین</h2><p>مــدیریت زنجیــره تــامین بــه صــورت امــروزی از پــژوهش هــایی حاصــل شــد کــه در اواخــر دهــه ١٩۵٠ میلادی درباره انتقال موجودی انبارهـا بـه شـرکت و بـه خارج از آن انجام شده است. برنامـه ریـزی مـواد اولیـه مورد نیاز کـه در دهـه ١٩٧٠ مـیلادی بـه اجـرا درآمـد، شروع واقعی عملیات زنجیـره تـامین بـه شـمار مـی آیـد (زوکرمن، ٢٠٠٠). فــارازل زنجیــره تــامین را از جدیدترین و مهمترین موضوعات می داند که سازمان ها با بهره گرفتن از آن در پی ایجاد ارزش برای سهامداران و ذی نفعان خود هستند. همچنین مدیریت زنجیره تـامین یک مبحث میان رشته ای است که از رشته هایی ماننـد بازاریابی، مدیریت عملیات، خرید و پشتیبانی تشـکیل می شود ( فارازل،٢٠٠٢)^[۳]. زنجیره تامین در مقیـاس گسـترده خـود بـه معنـای زنجیره تامین بین سازمانی بوده در حالیکـه در مقیـاس کوچکتر به معنای زنجیره تامین درون سازمانی اسـت. در زنجیره تـامین درون سـازمانی روابـط و همـاهنگی میـان بخـش هـای وظیفـه ای مختلـف سـازمانی ماننـد بازاریابی، تولید، خرید، پشتیبانی ضـروری اسـت ( اسـتدلر و کیلگـر، ٢٠٠۵ )^[۴]. یـک زنجیـره تـامین شـامل تمامی مراحلی است که به طور مستقیم یـا غیـر مسـتقیم در بــرآورده ســاختن خواســت مشــتری دخیــل هســتند. زنجیره تامین نه تنها شامل سازندگان و تـامین کننـدگان می شود، بلکـه بخـشهـای حمـل و نقـل، انبارهـا،خرده فروش ها و حتی خود مشتریان را در برمی گیرد (چـوپرا و ماندیل، ٢٠٠٧)^[۵]. شفیعی و همکارانش ( ١٣٨٨ ) نیاز به فعالیت های بهبود، افزایش سطح برون سپاری، افزایش هزینه حمل و نقل، فشارهای رقابتی، اهمیـت تجـارت جهانی، پیچیـدگی زنجیـره تـامین و نیـاز بـه مـدیریت موجودی ها را از عوامل سوق دهنده سازمان ها به سوی مدیریت زنجیره تامین می دانند ( شفیعی و همکـارانش، ۱۳۸۸).</p><h2>۲-۲-۲) سیر تکاملی زنجیره تأمین</h2><p>در دو دهه ۶٠ و ٧٠ میلادی، سازمانها برای افزایش توان رقابتی خود تلاش می کردند تا با استانداردسـازی و بهبـود فرایندهای داخلی خود محصولی با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کنند. در آن زمان تفکـر غالـب ایـن بـود کـه مهندسی و طراحی قوی و نیز عملیات تولید منسجم و هماهنگ پیش نیاز دستیابی به خواسته های بازار و درنتیجـه کسب سهم بازار بیشتری است. به همین دلیل سازمانها تمام تلاش خود را بر افزایش کارایی معطوف می کردند. در دهه ٨٠ میلادی با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان، سازمانها به طور فزاینده ای بـه افـزایش انعطـاف پذیرش در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید برای ارضای نیازهای مشتریان علاقـه منـد شـدند. در دهـه ٩٠ میلادی، به همراه بهبود در فرایندهای تولید و به کارگیری الگوهای مهندسی مجـدد، مـدیران بسـیاری از صـنایع دریافتند که برای ادامه حضور در بازار تنها بهبود فرایندهای داخلی و انعطاف پـذیری در توانـایی هـای شـرکت کافی نیست بلکه تامین کنندگان قطعات و مواد نیز باید موادی با بهترین کیفیت و کمتـرین هزینـه تولیـد کننـد و توزیع کنندگان محصولات نیز باید ارتباط نزدیکی با سیاست های توسعه بازار تولیدکننده داشـته باشـند؛ بـا چنـین نگرشی، رویکردهای زنجیره تامین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد. از طـرف دیگـر بـا توسـعه سـریع فنـاوری اطلاعات در سال های اخیر و کاربرد وسیع آن در مدیریت زنجیره تـامین، بسـیاری از فعالیتهـای اساسـی مـدیریت زنجیره با روش های جدید درحال انجام است(Stewart, 2008). زنجیره تامین در سه دهه گذشته با توجه به تاریخ سازمانی آن که به سه دوره تقسیم می شود: در اولین دوره تمرکز براین نکته بود که چگونه می توان عملیات را در کل زنجیره تامین کارا تر نمود. در دومین دوره توجه از کارایی به اثربخشی تغییر کرد تا شروع به سهیم کردن ایده ها و تجربیات تامین کنند گان و دیگر همکارانشان در مدیریت زنجیره تامین کنند. در دوره سوم بعضی شرکت ها در حال برسی چگونگی گسترش زنجیره تامین در میان صنایع هستند تا به صورتی کارا و اثر بخش در درون صنایع فعالیت کنند(Wang, Lai &amp; Shi, 2010).</p><p>&nbsp;</p><ul><li style="list-style-type: none;"><ul><li>دوران تولید برای انبار^[۶]: در سالهای بین ١٩۶٠ تا ١٩٧۵ سازمانها، عملیات تولیدی خود را برای افزایش توان رقابتی بر استاندارد سازی و بهبود فرآیندهای داخلی خود معطوف کردند تا بتوانند محصولی با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کنند. از این رو تلاش خود را بر افزایش کارایی و تولید بیشتر برای توزیع فیزیکی کالای نهائی معطوف کردند.</li></ul></li></ul><p>&nbsp;</p><ul><li style="list-style-type: none;"><ul><li>دوران جذب مشتری^[۷]: در سالهای بین ١٩٧۵ تا ١٩٩٠ با ظهور سیستمهای MIS توجه سازمانها از مدیریت مالی به سمت مدیریت مواد و محصولات تغییر پیدا کرد و با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان ، سازمانها توجه خود را به افزایش انعطاف پذیری در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید معطوف کردند.</li></ul></li></ul><p>&nbsp;</p><ul><li style="list-style-type: none;"><ul><li>دوران مدیریت زنجیره تأمین^[۸]: از سال ١٩٨٠ تا بحال مدیران سازمانها با بکارگیری الگوهای مهندسی مجدد و اصلاح فرآیندهای تولید دریافتند که برای بقاء و حضور در بازارهای جهانی میبایست توجه خود را بر مدیریت روابط مشتری (CRM)، اطلاعات و تأمین مواد معطوف و فرآیندها را تحت کنترل درآورده و بهبود مستمر را پدید آورند (Yu Hua, Ke &amp; Jian, 2010).</li></ul></li></ul><p>&nbsp;</p><p>شکل ۲-۱ : سیر تکامل مدیریت زنجیره تامین (Yu Hua, Z., ke, W., &amp; Jian, Z. 2010)</p>

۴

ثبات جامعه

ثبات یا استواری اجتماعی از نظر اصطلاحی یعنی توانایی یک نظام برای بازگشت به حالت توازن پس از پشت سر گذاشتن اختلال، در نظریه های جامعه شناختی تعابیری از قبیل نظم، ایستایی و استواری اجتماعی مترادف ثبات اجتماعی به کار می رود.

۵

امنیت (جرم)

امنیت اجتماعی، آرامش و آسودگی خاطری است که هر جامعه ای موظف است در زمینه های شخصی، اقتصادی، سیاسی و قضایی برای جامعه و اعضای خود فراهم کند.

۶

سرزندگی

سرزندگی به میزان پویایی و نشاط فضا گفته می شود که دارای دو رویه است که یک رویه آن به بینش، فرهنگ، مردم و به ادراک آنها وابسته است و دیگری به فضاهای شهری و معماری مربوط می شود که این دو رویه با هم ارتباط متقابل دارند.

مأخذ: (سرور و امینی، ۱۳۹۲: ۴۱)

ابعاد مختلف پایداری اجتماعی
۲-۳-۱۱-۱ حس تعلق و و ابستگی (Sense of belonging and affiliation)
دلبستگی به مکان رابطه عاطفی فرد با مکان است که ریشه در خصوصیات و تجارب گذشته فرد دارد که مکان باید بتواند پاسخگو نیازها و انتظارات انسان باشد و همینطور مکان باید ظرفیت های پاسخگویی به این نیازها و انتظارات را داشته باشد. دلبستگی به مکان بر اساس تعامل شناختی، عاطفی و عملکردی در بین افراد، گروه ها و مکان کالبدی- اجتماعی در طول زمان شکل می گیرد. در شکل گیری دلبستگی به مکان، زمان و تعامل انسان و مکان به لحاظ شناختی، عاطفی و عملکردی قابل طرح است. دلبستگی، اشتیاق به زندگی با دیگران و رفتار هدفمند را پایدار نگه می دارد (صادقی فرشته و همکاران، ۱۳۹۱: ۲۵۴). در محیط های مسکونی و محیط های مانند آن رسیدن به احساسی از مکان نمی تواند غایت نهایی طرح باشد، بلکه ایجاد احساس تعلق و ایجاد دلبستگی نسبت به آن امری مهم تر و ضروری تر است. احساس تعلق با احساس تجربه و معنا همراه است. ایجاد احساس تعلق به منظور تاکید بر بهره مندی از فضا به وسیله ساکن و تداوم استفاده از آن است. نخست به این دلیل که او را منزوی نسازد و از فضای باز و طبیعت بهره ببرد و دوم اینکه در محیطی که به اجبار اشتراکات زیادی برای ساکنان به وجود آمده است، رسیدن به احساسی از اجتماع می تواند حسی بر این اجبار باشد و بر میزان رضایت ساکنان بیفزاید (رامیار، ۱۳۹۰: ۳۲). ابعاد انسانی مسکن بیش از هر زمان دیگر مورد توجه برنامه ریزان و طراحان شهری قرار گرفته و انسان نیز به عنوان یک موجود اجتماعی به حضور در چنین فضاهایی علاقه فطری دارد. فضاهای مسکونی امروز از درک روح انسانی و تعلق اجتماعی به دور شده اند و به همین دلیل توجه به عوامل موثر در تعلق به مکان در خانه های سنتی و تعمیم آن به واحدهای مسکونی امروز یکی از ضروریات مهم در عرصه طراحی مجتمع ها و محیط های مسکونی می باشد. به دلیل توسعه های نامناسب مجتمع های زیستی، حس مکان و تعلق به مکان تضعیف شده است که خود تبعات منفی در خصوص مهاجرت افراد بومی و تضعیف هویت محلی و در مقیاس فراتر از آن هویت شهری را در پی دارد (سرایی،۱۳۹۱: ۲۴). وابستگی به مکان به رضایتمندی و سازگاری و تطابق مکان با خواسته ها و نیازهای کاربران نزدیک است و به عامل های حس رضایت، حس مالکیت و اقامت طولانی مدت وابسته است. مطالعات موجود رضایت از همسایگی تاکید بر ارزیابی ذهنی از کیفیت زندگی دارد که ابعاد تحلیل متفاوت کالبدی، انسانی و عملکردی را در بر می گیرد. حس مالکیت احساس مسئولیت و احترام نسبت به مکان نیست، اما عامل زمان، باعث ایجاد و تقویت حس دلبستگی می گردد (قاضی زاده، ۱۳۹۰: ۵۸).
احساس به مکان را می توان از دو عامل انسانی و محیطی دانست. عوامل محیطی عبارت است از:
معنای ای که محیط در بردارد و این معنا حاصل ترکیب محیط، زیبایی آن، هویت آن، نشانه هایی که در بر دارد و غیره است.
فعالیتها و قابلیت محیط برای ارائه فرصتی برای انجام دادن فعالیت. این فعالیت ها ممکن است به صورت استفاده از امکانات باشد یا ارتباطات میان افراد و محیط یا با حضور فردی در محیط و غیره صورت گیرد.
موقعیت مکانی نیز از عوامل تاثیر گذار بر محیط است که می توان آن را در همجواریهای مکان، فاصله آن تا مبدا های فضایی دیگر، بافت کلی محیط و غیره دید.
عوامل انسانی نیز عبارت است از:
خود فرد که شامل شخصیت فردی او، تربیت و شرایط مالی اش و غیره است
پیش زمینه قومی، ملی، فرهنگی، جغرافیایی و غیره فرد
نقش اجتماعی فرد، چه در خانواده و چه شغل و غیره (رامیار، ۱۳۹۰: ۳۲-۳۱)

شاخصه های حس تعلق و وابستگی
۲-۳-۱۱-۲-۱ حس رضایت (Sense of Satisfaction)
در غالب نظریه ها، دلبستگی نه به صورت اجبار همیشه اما اغلب، زمانی رخ می دهد که رضایت از مکان حاصل شود؛ بنابراین به منظور درک دلبستگی ساکنان، میزان رضایت آنان از محیط مسکونی باید بررسی شود (Hashas, 2004: 38). مارکوس و سر کیسیان رضایت مسکونی را منوط به سازگاری، نگهداری، ظاهر بصری مطبوع، رضایت از مدیریت، حضور همسایگان همگن، درک ارزش اقتصادی و رضایت از سایر همسایگان می دانند (Marcus & Sarkissian,1986: 15). جدا نمودن مسیرهای دسترسی عمومی در مجموعه های مسکونی از قلمروهای خصوصی واحدهای مسکونی در میزان رضایت مندی ساکنین تاثیر زیاد دارد، زیرا نه تنها امنیت آنها را به خطر نمی اندازد انتقال صدا یا اشراف به داخل فضاهای مسکونی نیز کاهش می یابد. مطالعات انجام یافته در جامعه امریکا درباره تعداد ۳۷ مجموعه مسکونی شهری نشان می دهند که، هر قدر تعداد خانواده های مشابه در یک مجموعه بیشتر باشد، میزان رضایت مندی ساکنین افزایش می یافت، بیشترین مشابهت ها بر اساس روش زندگی، میزان تحصیلات، درآمد خانواده، و نحوه توجه به تربیت کودکان قرار می گرفت. چنانچه میزان یکدست بودن اجتماعی در یک مجموعه کاهش یابد، از طریق جدا نمودن واحدها از یکدیگر، و کنترل حریم و دید به داخل فضاها، هنوز می توان میزان رضایتمندی ساکنان را تامین نمود (پوردیهیمی، ۱۳۹۱: ۲۸۵).

حس مالکیت (Sense of Ownership)
دلبستگی به مکان را پیوند احساسی میان فرد با محیط فیزیکی می داند که راه معنایی که فرد در فرآیندهای تعامل با مکان با آن محیط الصاق می کند شکل می گیرد و در پی این پیوند احساسی با مکان، فرآیندهای شخصی آغاز می شوند و یک مکان را ” مال من” یا ” مال ما” می کنند. حس دلبستگی به مکان، افراد را به نگهداری از جنبه های کالبدی و اجتماعی ترغیب می کند که محیط همسایگی را شکل می دهد (Mesch & Manor 1998:509 ).
۲-۳-۱۱-۲-۳ مدت اقامت (Length of stay)
طول مدت اقامت یادآور مکان های ویژه ای هستند که فرصتی برای توسعه خود پنداری در شخص ایجاد می کنند (Ardoin, 2004:2). شلدون و وَر از طول مدت اقامت به عنوان سنجه ی اندازه گیری حس دلبستگی در فضای گردشگری ولز شمالی بهره بردند و دریافتند که در سکونت طولانی مدت افراد بیشتر تحت تاثیر ویژگی های اجتماعی و فرهنگی محیط می گردند. سابقه ی سکونت در محله عامل تقویت خاطرات جمعی است. ساکنان قدیمی، خاطرات سکونتگاه خود را به یاد آورده و نقل می کنند، اما تازه واردان از گذشته خاطره ای ندارند (Sheldon& Var, 1948: 45).
۲-۳-۱۱-۳ مشارکت (partnership)
یکی از مسائل مهم در برنامه ریزی شهری کشور، بحث مشارکت پایدار مردم در همه بخش های مختلف برنامه ریزی شهری است. اصولا اگر قرار باشد مشارکت را در یک رویکرد عمل گرایانه به عرصه برنامه ریزی شهری وارد کنیم، باید این مشارکت در محیط اجتماعی و اقتصادی و در همه رفتارها و فعالیت های روزانه افراد و ساکنان شهری تعیین و تبیین شود (معصومی، ۱۳۸۹: ۳۹). در حقیقت، پایداری حاصل اتکا مردم به جامعه و مشارکت در آن است. برای تحقق بهتر این راهبرد لازم است شهروندان از نظر دانش و مهارت برای مشارکت توانمندتر شوند. از این رو، آموزش شهروندان از موضوع های عمده مدیریت شهری است، که به دو صورت رسمی و غیر رسمی صورت می پذیرد. نتیجه پایداری اجتماعی، اختلاط اجتماعی به منظور کاهش یا حذف طبقه بندی های اجتماعی و مکانی است که از طریق بالا بردن تراکم جمعیت و انواع سکونتگاه ها و تصرف آنها صورت می گیرد. ایجاد استقلال نسبی برای اینکه افراد و جوامع بتوانند محیط خود را بر اساس نیازها و خواست های خود شکل بدهند نیز از نتایج پایداری اجتماعی است. این امر اگر به ایجاد حس تعلق و حس مکانی نینجامد، حداقل کمک می کند که تا حدودی خودکفایی با درجات مختلف در افراد ایجاد شود. در واقع، مشارکت مردمی نشان دهنده این است که می توان در هر سطحی تصمیماتی بر اساس ذهنیت پایدار اتخاذ کرد (ساسان پور، ۱۳۹۰: ۱۴۱). به طور سنتی دیدگاه های مشارکتی به عنوان واکنشی نسبت به کمبودهای شیوه توسعه از بالا به پایین به کار می رفت اما در دیدگاه جدید و امروزه مشارکت به طور گسترده به عنوان یک اصل موثر و اساسی توسعه تلقی می شود. مزایای رویکرد جدید این است که بر نقش جامعه محلی به عنوان تعیین کننده و اساسی برای نفوذ و به اشتراک گذاشتن مسئولیت فرایند توسعه که بتواند زندگی افراد را تحت تاثیر قرار بدهد تاکید دارد (Ayman, 2011: 9). به نظر کولین ماهیت مشارکت وابسته و مبتنی بر نظام قدرت است. مشارکت وقتی معنای واقعی و کامل خود را پیدا می کند که در سازوکارهای مرکزی حیات اجتماعی نفوذ کند و بر تنظیم کارکرد زندگی اجتماعی تاثیر بگذارد. بدون چنین عملکردی مشارکت نمی تواند بر نظام قدرت تاثیر گذار باشد و به نوعی قدرت تبدیل گردد. برای اینکه مشارکت به قدرت تبدیل شود، باید تثبیت و نهادینه شود. چگونگی رابطه میان دولت و مردم در قالب سازمان های غیر متمرکز و نهادهای مدنی که امکان صعود به قدرت را فراهم می کند، تعیین کننده وجود یا عدم وجود مشارکت واقعی خواهد بود (غفاری،۱۳۹۲: ۳۵). پارسونز جامعه پذیری را مجموعه ای از فرآیندهایی می داند که به مدد آنها ” اجتماعی شدن” فرد تحقق می پذیرد و از طریق آن فرهنگ انتقال می یابد. وی معتقد است که جامعه پذیری یکی از عوامل مهم انگیزش رفتارهای اجتماعی است که در برخورد فرد با کارگزاران جامعه پذیری از جمله: خانواده، دوستان، مدرسه و وسایل ارتباط جمعی و… شکل می گیرد. بنابراین اگر مشارکت فرد در این نهادها تضعیف شود، شخصیت او دچار آسیب خواهد شد.کورت لورین نیز در نظریه” میدان اجتماعی” رفتار انسان را تابع دو دسته عوامل شخصی و محیطی می داند. او در نتیجه یک رشته آزمایشهای پژوهشی در باب مشارکت می نویسد: هرگاه مردم در کارگردانی کارها مشارکت داده شوند؛ میزان مقاومت و ایستادگی آنان در برابر دگرگونی و نوسازی و نوآفرینی کاهش می یابد و هویت آنها را با هدفهای آن ژرفا می بخشد و خودباوری و اعتماد به نفس را تقویت می کند و انعطاف پذیری را افزایش می دهد (ستوده، ۱۳۸۷: ۸۰). مشارکت موثر مستلزم وجود انگیزه های شخصی است؛ به عبارتی مشارکت، قبل از اینکه نمود عینی پیدا کند، پدیده ای ذهنی است که باید آن را در افکار، عقاید و رفتار و خلاصه در فرهنگ مردم جست و جو کرد. برای درون سازی فرهنگ مشارکت باید بسیاری از قالب های پیش ساخته ذهنی را دگرگون ساخت و این امر بدون کار فرهنگی میسر نمی شود. نظریه پردازان کارکردی، برداشتی ابزاری از مشارکت دارند. مشارکت را نوعی ایده تزریقی می دانند که می توان در پروژه های توسعه محلی آن را به کار گرفت تا بر محصول و برآیند پروژه تاثیر بگذارد. توکویل، به تاثیر متقابل مشارکت های عمومی و سرمایه اجتماعی تاکید کرده است. به نظر وی، مخالفت با مشارکت مدنی یا شهری به دنبال منفعت های خصوصی شکل می گیرد و فرو رفتن فرد در بازارهای مالی و اقتصادی و منفعت های شخصی باعث جدایی فرد از برخی جنبه های زندگی اجتماعی می شود. متقابلا شرکت در مشارکت های عمومی، فرد را از انزوای اجتماعی خارج ساخته، به سوی منافع همگانی می کشاند و این امر موجب ارتقای سرمایه اجتماعی می شود (غفاری،۱۳۹۲: ۳۸).
شکل شماره ۲-۵: رابطه مشارکت با پدیده های اجتماعی