در این رابطه رایت و فیتزپاتریک (۲۰۰۶) سرمایه‌ی اجتماعی در مدرسه را پیوندهای نوجوانان با همدیگر، دلبستگی و احساس تعلق خاطر آن‌ها به مدرسه و میزان مشارکتشان در انجمن‌های اجتماعی،‌آموزشی، هنری و ورزشی در مدرسه می‌دانند (رایت و فیتزپاتریک،‌۲۰۰۶، ۱۴۳۷).
مدرسه، فرصت‌ها و امکاناتی را برای سرمایه‌ی اجتماعی فراهم می‌آورد که مستقیم یا غیرمستقیم از طریق منابع قابل دسترس بر رفتار دانش آموزان تأثیر می‌گذارد. عوامل و کارگزاران سرمایه‌ی اجتماعی در مدرسه متقابلاً بین نوجوانان و تجارب مدرسه‌ای شان پیوند ایجاد می‌کنند و از جمله در آن‌ها میزان معینی از تعلق دانش آموزان به مدرسه را پدید می‌آورند (گلچین و حیدری، ۱۳۹۱، ۵۸).

۲-۴- جرم و انحرافات اجتماعی
در فرهنگ ما نمونه‌های انحراف از قبیل دزدی، قتل، اعتیاد، تجاوز به عنف و غیره به مشابه انحراف و جرم می‌باشد که این‌ها معلول عوامل مختلفی می‌باشد که در دوره‌های متفاوت تا ریخی بنا به ماهیت و طبیعت ساختار‌ها و سازمان‌ها و نهادها و مقتضیات زمانی و مکانی نمود و ظهور یافته و می‌یابند.به عبارت دیگر نمونه‌های انحرافی یا مواردی که جرم تلقی می‌شود بستگی به سا ختار‌های سازمان‌ها و عقاید و اید ئو لوژی مردم یک سرزمین در زمان و مکانی مشخص دارد.
۲-۴-۱- انواع جرم
جامعه شناسان جرم را بر مبنای اینکه چگونه اتفاق می‌افتد و چگونه جامعه قانون شکنان را مجازات می‌کند،به چهار طبقه تقسیم می‌کنند:
۱-جرائم خیابانی
۲-جرائم یقه سفیدان
۳-جرائم سازمان یافته
۴-جرائم سیاسی
بسیاری از جرم‌ها جرم‌های خیابانی هستند،که می‌توان آن‌ها را به جرائم خشونت آمیز (شامل جنایت،تجاوز،غارتگری،یورش،حمله و…) جرائم مالی(غارتگری،دزدی،دسبرد،جیب بری،اتو مبیل دزدی و ایجاد حریق عمدی) و جرائم اخلاقی (شامل روسپیگری، قمار، سوء استفاده از مواد مخدر، هرزه‌گری و. …) تقسیم می‌کنند.جرائم یقه سفید(جرائم شغلی و صنفی) به فعالیت‌های غیر قانونی گفته می‌شود که صحب مقام، احترام و منزلت با بهره گرفتن از جاه مقام خود، به اختلاس، جعل، تزویر، کاهبرداری، زمین خواری، رشوه گیری و. … دست می‌زنند.
جرائم سازمان یافته، عملکرد تجاری است که کالا‌ها و خدمات غیر قانونی را برای سود بیشتر عرضه می‌کنند. جرائم سیاسی، به اعمال غیر قانونی و اخلاقی گفته می‌شود و شامل سوء استفاده از قدرت به وسیله صاحب منصبان حکومتی، خرابکاری در دولت یا براندازی آن می‌گردد(ستوده ۱۳۸۴: ۴۶-۴۳).
دسته بندی دیگری در باب بزه و جرائم و انحرافات اجتماعی کلینادومیبر با قرار دادن انحرافات و جرائم در سه طبقه کلی جرائم بر علیه اشخاص ،جرائم بر علیه اموال و جرائم سیاسی به موارد مختلف جرائم در هر یک از طبقات سه گانه اقد ام نموده اند.جرائم شخصی و بر علیه اشخاص:جرائمی که علیه دیگران اتفاق می‌افتد.
جرائم بر علیه اموال: این نوع جرائم با انگیزه دستیابی به پول یا چیزهایی با ارزشی دیگر است. الف: سرقت، ب:جرائم مالی، ج: وندالیسم (خرابکاری و تخریب اموال عمومی)،د: آتش زدن و ایجاد حریق، ﻫ: قاچاق کالا و مواد مخدر، و: احتکار.
جرائم سیاسی: اصطلاح جرائم سیاسی به اعمال غیر قانونی و غیر اخلاقی گفته می‌شود و شامل جرائمی میباشد که صاحب منصبان حکومتی با بهره گرفتن از قدرت و یا افراد بر ضد حکومت انجام می‌دهند.همانطور که می‌بینیم صاحبان اندیشه هر کدام بال توجه به حوزه تخصصی خود،تعریفی از جرم ارائه. بنابراین ،تعریف خاصی که مورد قبول همه آن‌ها باشد وجود ندارد. حقوق دانان به تعریفی که قانون از جرم نموده بسنده کرده اند،در حالی که جامعه شناسان بر اساس معیارهای جامعه شناختی به تعریف جرم پرداخته اند.
اما به طور کلی از آنچه در باب انواع انحرافات و جرم گفته شده می‌توان مطالب را این چنین خلاصه نمود که :
- انحراف به رفتارهایی که مخالف با ارزش‌ها و هنجارهای مورد پذیرش مردم باشد می‌گویند.
- اکثر مردم جامعه در طول عمر خود حداقل یکبار دچار انحراف شده اند.
- انحراف و کژ رفتاری و جوامع مختلف بر حسب شرایط تاریخی و مکانی،زمانی،اجتماعی مقام و منزلت نسبی می‌باشد.
- بر حسب تعاریف جوامع از کجروی،مثل مصرف مشروبات الگلی در بعضی کشور ممنوع و جرم محسوب می‌شود. در حالی که در بعضی کشورها هیچ منع قانونی ندارد.
- کجروی بر حسب زمان باید مد نظر قرار داد ،مثلا زنده به گور نمودن دختران در عصر جاهلیت رسم عادی بود در حالیکه بعد از اسلام رسمی ناپسند و ممنوع و غیر اخلاقی اعلام شد.
- کجروی بر حسب مکان متفاوت است. مثلا مرفین در بیمارستان توسط پزشک عمل اخلاقی است،در حالیکه بیرون از بیمارستان توسط خود شخص جرم محسوب می‌شود.
- کجروی بر حسب مقام و منزلت ،به نظر می‌رسد بیشتر مجرمین از طبقات پایین هستند در حالیکه طبقات بالا هم خلاف می‌کنند ولی چون از مقام و منزلت اجتماعی بالا بر خوردارند کمتر محکوم می‌شوند. (ستوده ۱۳۸۴: ۶۴).
۲-۴-۲- نظریه‌های انحرافات
نظریه‌های گوناگونی در زمینه تبیین جرائم در سراسر جهان از ابتدا تا کنون بوده است.لیکن ما بر نظر یه‌های سرمیه اجتماعی تمرکز می‌کنیم که در حوزه مطالعاتی ما می‌باشد. از طرفی جامعه شناسان در خصوص انحرافات اجتماعی تبیین‌های مختلفی ارائه داده­اند که وجه مشترک آن‌ها تاکید بر ارتباط بین همنوایی و کج رویی در زمینه‌های مختلف اجتماعی است. این نگرش، جامعه را نظامی متشکل از اجزای سازگار با یک دیگر می‌داند و اعتقاد دارد ضا من سازگاری میان این اجزا ، وجود نوعی وفاق میان اعضاء جامعه در زمینه ارزش‌های مشترک است در این نگرش، هنجارها نمودهای عملی و تفصیلی ارزش‌ها و اهداف مبتنی بر آن به شمار می‌آید و کج روی و ناهنجاری نیز رفتار شکننده و نقض کننده آن هنجارهاست، شامل : تئوری فشار، تئوری بی سازمانی اجتماعی، تئوری کج روی فرهنگی
۲-۴-۲-۱- تئوری فشار
۲-۴-۲-۱-۱- مرتن^[۱۸]
نظریه‌های فشار عمومیت شان را به جامعه شناس آمریکایی رابرت مرتن (۱۹۶۸) مدیونند. او فاصله میان اهداف فرهنگی و راه‌های نهادینه شدن برای نیل به اهداف را زیربنای افزایش آمار جرم می­دارند (سخاوت،۵۹:۱۳۸۱).
تئوری ابزار – هدف انحراف از رابرت مرتن (۱۹۳۸) نیز در گروه تئوری‌های مرتبط با احساس ناکامی و فشار طبقه بندی می‌شود «بر اساس دیدگاه مرتن جرم هنگامی پدید می‌آید که فاصله میان آرزوها‌ی تعریف شده فرهنگی برای موفقیت‌های اقتصادی با امکانات توزیع دهی ساختار برای پیشرفت به وجود می‌آید، این نظر یه می‌کوشد توضیح دهد چرا جرم به ویژه در میان طبقات پایین متمرکز شده است. طبقه‌ای که دارای حداقل فرصت‌های قانونی برای پیشرفت است».
توضیح اینکه ساخت‌های اجتماعی فشارهای خاصی بر برخی افراد وارد می‌کند و آن‌ها در میان عناصر تشکیل دهنده ساخت اجتماعی مرتن دو عنصر را از لحاظ کژ رفتاری مهمتر می‌شمارد هر چند این دو در جامعه واقعی تفکیک نا پذیرند،اما به منظور تحلیل آن‌ها را از هم تفکیک می‌کنیم.
یک عنصر از ساخت اجتماعی، هدف‌ها با مقاصدی است که فرهنگ جامعه تعیین می‌کند و به صورت آرمان‌های اجتماعی در میاید،احساس مردم نسبت به آن‌ها و میزانی که برای هدف‌ها ارزش قائل می‌شوند یکسان نیست، برخی از این اهداف فرهنگی به سائق‌های اولیه وجود انسان بر می‌گردد، اما توسط آن‌ها تعیین نمی شود. عنصر دیگر ساخت اجتماعی راه هایی است که جامعه برای رسیدن به هدف‌ها و آرمان‌های فرهنگی توصیه می‌کند،هر گروه اجتماعی هدف هایش را با راه‌های مجاز و نهادی شده منطبق می‌سازد و بر اساس افراد هر جامعه را در دو دسته قرار می‌دهد.
۱- افراد راست رفتار (یا کسانی که اهداف فرهنگی و ابزارهای نهادی شده را پذیرفته اند).
۲- افراد کج رفتار (یا کسانی که نتوانسته‌اند بین دو عامل فوق همسازی ایجاد کنند).
کج رفتاری دسته دوم از نظر مرتن شامل چهار نوع است:
۱-نو آوری
۲- مناسک گرایی
۳- واپس زنی
۴- شورش و طغیان
ملاحظه می‌شود که مرتن، ساخت اجتماعی را در ایجاد جرم موثر می­داند و این تأثیر گذاری ساخت را از دریچه اهدافی که در چنین ساختی نهادی شده می‌بیند. در حالی که امکان دستیابی همگان برای تیل به اهداف مورد نظر در این ساخت مقدور نیست. بر این اساس به طور مثال پول و پولدار شدن به عنوان یک هدف نهادی شده پذیرفته شود و نظام اجتماعی، قادر به ایجاد مشاغل یا راه هایی که بتواند افراد را به آن هدف برساند، نباشد،آنومی با نا- بسامانی و از هم گسیختگی اجتماعی ایجاد می‌شود که در آن صورت باید منتظر هنجار شکنی و انحراف بود، خاطر نشان می‌سازد،تبیین انحرافات اجتماعی در نظر یه مرتن بیش از آن‌ها متوجه تمامی افراد جامعه باشد.بیشتر معطوف به گروه‌های فقیر و محروم جامعه است (عبداللهی ،۱۳۸۱، ۱۴۵). در عین حال راه‌های دیگری نیز هست که با هنجار‌ها و دستورات اخلاقی جامعه تضاد دارد، اما باز دهی آن‌ها سریع است بسیاری از این راه‌ها که رسیدن به هدف را آسان می‌سازد از نظر جامعه غیر اخلاقی است احتکار،دزدی و تقلب از جمله راه های سریع و فوری است که جامعه آن‌ها را منع کرده است.
هر چند هدف‌ها و راه‌های تیل به آن‌ها در ترکیب با هم عمل می‌کنند، به این معنی نیست که همیشه رابطه پایدار و ثابت با یکدیگر دارند.تاکید بر هدف‌ها ممکن است با تاکید بر وسا یل رسیدن به آن‌ها فرق داشته باشد.چنانچه رفتن از هر راهی برای رسیدن به باز باشد نشان دهنده آن است که جامعه دچار ناهماهنگی یا نا بسامانی است.
شکل دیگر از ناهمگویی فرهنگی هنگامی پدید می‌آیدکه وسایل لازم برای رسیدن به هدف‌های فرهنگی خود هدف اصلی فراموش شود،در این صورت حوزه انتخاب راه‌ها به شدت محدود می‌شود و گرچه ثبات جامعه تضمین می‌شود،ولی تغییر به سخره گرفته می‌شود. نمو نه این وضع ،جامعه مذهبی متکی به سنت است که در آن به نظر افراد هر گونه انحراف از راه‌های پذیرفته شده هراس انگیز می کند. وسواس شغلی کارمند اداری نمونه‌ای از این وضع است و بالاخره وضعیتی در جامعه وجود دارددکه در آن‌ها بین هدف‌های فرهنگی و راه‌های نهادی شده میل به هدف‌ها توازن وجود دارد عناصر اینگونه جوامع هماهنگی بسیار دارند گروه‌ها نسبتا با ثبات هستند و راه تغییر بر نمی شدند.
تا زمانی که افراد با انتخاب هدف‌ها و پیروی از راه‌های نهادی شده توفیق حاصل کنند، توازن میان عناصر فرهنگی حفظ می‌شود. رضایت افراد دو جانبه است رضایت از رسیدن به هدف‌ها و رضایت از طی کردن راه‌های نهادی شده در نظام اجتماعی متوازن زیان هایی که فرد از این طریق متحمل می‌شود باید به نحوی که جامعه تعیین کرده است جبران شود.
توزیع نقش در پایگاه‌های اجتماعی باید به شکلی باشد که افراد در هر نقش و پایگاهی که هستند با پیروی از هدف و راه‌ها پاداش مناسب دریافت کنند،بنابراین هر جا که انحراف از هنجارها مشاهده شود نشانه ان است که اتحاد بینآرمانهای تعریف شده فرهنگی و راه‌های نهادی شده ،گسسته شده است.
هیچ جامعه‌ای نیست که هنجارهای تنظیم کننده رفتا ر نداشته باشد،آنچه جوامع را متفاوت می‌سازد ،میزان تأثیر رسمها ،عادات و نظارت‌های اجتماعی در رسیدن افراد به هدف‌های فرهنگی است. وقتی راه‌های نهادی شده رها می‌شوند،افراد ممکن است بین راه‌های جدید راهی را انتخاب کنند که سریعتر و راحت‌تر آن‌ها را به هدف می‌رساند.در چنین وضعیتی وحدت عناصر تشکیل دهنده ساخت سست می‌شود و حالت بی هنجارها (آنومی) پدید می‌آید هنگامی که میان هدف‌های فرهنگی وراههای نهادی شده هماهنگی وجود نداشته باشد،فریبکاری ،فساد و رشوه خواری و ارتکاب انواع جرم‌ها افزایش می‌یابد(مصواتی اذر ، ۱۳۷۴ ،۸۵)
نظریه مرتون به رغم کاربرد فراوانش در بررسی و تحلیل مسائل اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی، از مفهوم اتومی دورکیم دور است. اگر بخواهیم به درستی درباره این نظریه قضاوت کنیم ،باید بگوییم که نظریه مرتون یک نظریه عدم تعادل ساختاری است. این عدم تعادل ساختاری (بین اهداف فرهنگی وسایل دسترسی به انها) نوعی فشار را در سطح فردی ایجاد می‌کند، که فرد را به سوی یافتن راه های برای انطباق بهتر خودش با این شرایط سوق دهد. در واقع حق با طرفداران نظریه فشار ساختاری است که مرتون را واضع نوعی فشار ساختاری می‌داند (کوثری: ۹۲:۱۳۸۵).

۳- واحد بالشخص یا واحد سریانی: امر واحدی شخصی است که با جنبه وحدتش بالفعل در خارج موجود است و در عین حال به گونه‌ای وسعت و شمول دارد که بر مراتب زیادی حمل می‌شود، همچون (وجود) که با حفظ وحدتی که دارد بر همه مراتبش حمل شده و بین آن‌ها، این همانی برقرار می‌کند و حمل آن نیز از باب (حمل رقیقه و حقیقه) می‌شود، بدین معنا که مرتبه پایین‌تر از مراتب وجود، همان وجود مرتبه بالاتر است که ضعیف‌تر شده است.
جناب صدرا از این نوع وحدت، در بسیاری از بحث‌ها استفاده کرده و به نام (سعه وجودی) از آن یاد می‌کنند، مثالی که برای این نوع وحدت بیان می‌کنند، مثال نفس است که با حفظ وحدتش، همه قوا را در بر می‌گیرد (النفس فی وحدتها کلّ القوی) و همان وحدتی است که در عین تشخّص، با مراتب کثیر قابل جمع است، زمانی که با علّت همراه می‌شود، علّت است؛ زمانی که با معلول همراهی می‌کند، معلول، با جوهر، جوهر و… خلاصه اینکه با هر حقیقتی همراه شود، مصداق همان حقیقت می‌شود.

در واقع با پذیرش اصالت وجود، به وحدتی جز وحدت بالشخص یا سریانی، نمی‌توان قائل شد چرا که وقتی تنها حقیقت در دار هستی، از آن وجود باشد و این وجود نیز امر عامّ کلّی باشد؛ ضرورتاً وحدت و حمل آن بر افراد، از باب وحدت سریانی است.
۴- وحدت اطلاقی: وحدت اطلاقی، وحدتی است که نه از جهت مفهوم و نه از جهت مصداق تقسیم‌پذیر نیست (حتی به اعتبار). و مقصود از این نوع وحدت، وحدت شخصی عرفانی است که یک مصداق بیشتر نداشته و دارای چنان اطلاقی است که هیچ نوع قیدی در آن لحاظ نشود حتی قید اطلاق. به تعبیر استاد آشتیانی:
«در آن، مفهومی که مشعر به تعدّد و غیریت و دوئیت باشد، اعتبار نشود و حتی باید ملاحظه عدم کثرت و تقابل با کثرت و بشرط لائیّت آن از کثرت لحاظ نشود، همچون وحدت حق تعالی».^[۴۹]
ب) اقسام تمایز: تمایز و اختلافی که سبب کثرت موجودات می‌شود، بر چند قسم است:
۱- تمایز به تمام ذات: در این نوع تمایز هیچ وجه اشتراک ذاتی میان موجودات وجود ندارد، نه ذات و ماهیت آن‌ها یکی است و نه در جزء ذات (حنس یا فصل) با یکدیگر مشترکند؛ لذا متباین به تمام ذات می‌باشند همچون مقولات عشر.
۲- تمایز به بعض ذات: در این نوع تمایز، دو شیء یا بیشتر در جزئی از ذات با یکدیگر اشتراک و در جزء دیگر اختلاف دارند، مثل کثرت انواع یک جنس همانند انسان و اسب، که در جنس (حیوانیّت) با یکدیگر مشترک و در فصل (ناطقیّت و صاهلیّت) اختلاف دارند.
۳- تمایز به عوارض (خارج ذات): در این نوع تمایز بین اشیاء مختلف، هیچ اختلاف ذاتی وجود ندارد، بلکه در تمام ذاتیات با یکدیگر مشترک‌اند و اختلاف آن‌ها به خاطر وجود عوارضی است که خارج از ذات آن‌هاست؛ همچون افراد یک نوع (مثل انسان) که انسانیّت، وجه اشتراک آن‌ها و عوارضی چون کم و کیف و وضع و… وجه اختلاف و تمیز بین آن‌هاست. پس در این نوع تمایز، ما به الامتیاز (امور عرضی)، و ما به الاشتراک (ذات و ماهیت نوعیه) بین موجودات کثیره است.
۴- تمایز به تشکیک: در این نوع تمایز که شیخ اشراق برای اولین بار آن را در حوزه فلسفه مطرح کرد، اشتراک بین موجودات در تمام ذاتیات آن‌هاست و اختلاف به کمال و نقص و شدت و ضعف همان ذاتیات باز می‌گردد. بعدها جناب صدرا با اثبات اصالت وجود، تشکیک را در حوزه وجود توجیه و تفسیر نمود.
در مورد (وجود) گفته شد که وجود بسیط است و جزء ندارد، بنابراین تمایز به جزء ذات در آن متصوّر نیست و تمایز به خارج از ذات نیز در مورد وجود بی‌معناست؛ چرا که غیر از (وجود) چیزی نیست که به واسطه آن بتوان بین موجودات تمایز قائل شد؛ لذا تمایز حقیقت خارجی وجود، یا به تمام ذات است که همان تباین محض میان وجودات است – قول منسوب به مشاء- یا تمایز به شدت و ضعف و کمال و نقص است که همان کثرت تشکیکی است.^[۵۰]

۱-۴-۴-۳- حقیقت تشکیک:

همان گونه که واضح شد، مشکّک، مفهومی کلی است که بر افراد و مصادیق خود با اختلاف در شدّت و ضعف و تقدّم و تأخّر و… حمل می‌شود؛ امّا حقیقت تشکیک در نظام فلسفی جناب صدرا که نظامی وجودی است، حقیقت وجود است و ایشان اگر از تشکیک در مفاهیم سخنی به میان آورده و آن را به متواطی و مشکک تقسیم کرده، از باب تقریب به ذهن بوده و الاّ اصل بحث بر سر واقعیت و حقیقت وجود است که آن را مشکک می‌دانند، هرچند اولین اول کسی که بحث تشکیک را به میان آورد، جناب شیخ اشراق بود که در بحث (انوار مجرده) قائل به تشکیک شدند^[۵۱]، امّا ایشان نتوانستند جریان تشکیک را در کلّ نظام هستی سامان دهد، بلکه سخن ایشان در باب تشکیک، تنها شامل مجردات می‌شد و غواسق و مادیات را خارج از این مرتبه می‌کردند.
جناب صدرالمتألهین با قائل شدن به اصالت وجود، تشکیک را در کلّ مراتب هستی مطرح کرده و توانست با این اصل اساسی، کل موجودات را در نظام تشکیکی خود سامان داده و بسیاری از مباحث را بر اساس آن حلّ و فصل کند، همچون بحث البسیط الحقیقه کلّ الاشیاء، علم باریتعالی و…. .
امّا این که حقیقت وجود، حقیقت مشککی است به دلیل این است که بنا بر اصالت وجود، کثرات خارجی را نمی‌توان به (ماهیات) بازگرداند، چون ماهیت اعتباری است؛ بلکه کثرت را نیز باید بر اساس وجود تفسیر کرد، بنابر این هم (ما به الاشتراک) و هم (ما به الامتیاز) هر دو به حقیقت وجود باز می‌گردند. پس این حقیقت وجود است که دارای درجات و مراتب مختلفی است و به نحو اشدیّت و اضعفیّت و اولویّت و… در مراتب مختلف جاری است، چنان که جناب صدرا در جریان تشکیک در مراتب، صریحاً به این مطلب اذعان نموده، آن جا که می‌گوید:
«حقیقه الوجود… أمراً بسیطاً… و هو الّذی یتجلّی فی مراتبه و یظهر بصورها و حقائقها فی العالم و العین».^[۵۲]

۱-۴-۴-۴-تعریف تشکیک:

با توجه به آنچه گفته شد می‌توان تشکیک را این گونه تعریف نمود: حقیقتی که دارای مراتب و درجات مختلفی باشد. به گونه‌ای که این حقیقت در جمیع مراتب و درجات آن جاری بوده و ما به التفاوت در آن عین ما به الاشتراک باشد.
برای وضوح بیشتر تعریف تشکیک باید به بررسی ملاک و شرایط و ارکان تشکیک پرداخت:

۱-۴-۴-۵- ملاک تشکیک:

ملاک عمومی تشکیک، چنانکه در تعریف آن بیان شد، این است که امتیاز و اشتراک موجودات به یک حقیقت برگردد و آن حقیقت نیز تمام ذات آن‌ها را تشکیل دهد نه جزء ذات را. در چنین مواردی که چند شیء کثیر داریم که یکی شدیدتر از دیگری است. باید این امور متکثر از یک طرف، از یک نحو حقیقت برخوردار باشند و تمایز و فرق آن‌ها نیز در همان نحو حقیقت بوده باشد؛ حال که اصالت با وجود است و غیر وجود تحقق ندارد، این اشیاء مختلف همه از حقیقت وجود برخوردارند و تمایز و فرق آن‌ها هم در همین وجود است، چرا که چیزی جز (وجود) در دار هستی نیست که بخواهد عامل این تمایز واقع شود، پس حقیقت وجود، تمام ذات آن‌ها را در بر می‌گیرد.
استاد آشتیانی در این باره می‌گوید:
«ملاک تفاوت و تشکیک، خاصیت ذاتی هستی است، اصل وجود با حفظ وحدت اطلاقی، دارای مراتب متصل و هر مرتبه‌ای دارای حکم خاص و در عین حال واجد جمیع احکام مخصوص طبیعت وجود است».^[۵۳]
جناب صدرا نیز در مورد این ملاک می‌فرمایند:
«إنّ التفاوت بین شیئین قد یکون بنفس ما وقع فیه التوافق بینهما لا بما یزید علیه و لا بما یدخل فیه».^[۵۴]
البته ایشان برای این ملاک عام، از تعبیر دیگری هم استفاده کرده و گفته که تفاضل و اختلاف به اقدمیّت، اولویّت و… باشد که این تعبیر نیز برگشت به همین ملاک عام می‌کند، چرا که در چنین اموری که وجه امتیاز به شدت و ضعف و کمال و نقص است، ضرورتاً ما به الاشتراک و ما به الامتیاز یک نحو حقیقت است و در نتیجه کثرت آن‌ها، تشکیکی است. ایشان می‌فرماید:
«ضابطه الاختلاف التشکیکی علی أنحائه هو أن یختلف قول الطبیعه المرسله علی أفرادها بالأولویه أو الأقدمیّه أو الأتمیّه الجامعه الأشدّیه و الاعظمیّه و الأکثریّه».^[۵۵]

۱-۴-۴-۶- ارکان تشکیک:

با توجه به تعریفی که از تشکیک گفته شد، برای تحقق تشکیک، ۴ رکن یا شرط لازم است که تشکیک حقیقی بدون آن ارکان محقق نمی‌شود.
۱- وحدت حقیقی: جناب صدرا قائل است که برای وجود در خارج، وحدت حقیقی وجود دارد، امّا مقصود از این وحدت، وحدت سنخی نیست آن گونه که شیخ اشراق گفته که از جنس مفاهیم بوده و در خارج، صرفاً وحدت بالقوه دارد، بلکه مقصود وحدت سریانی است به گونه‌ای که تمام افراد را در بر گرفته و وحدتش نیز در خارج بالفعل باشد. گفتار ایشان در «الشواهد الربوبیّه» چنین است:
«إنّ شمول الوجود للأشیاء لیس کشمول الکلی للجزئیات کما أشرنا إلیه، بل شموله من باب الإنبساط و السریان».^[۵۶]
۲- کثرت حقیقی: مقصود از کثرت حقیقی، کثرتی است که به امر اصیل و حقیقی وجود بازگشت نماید و امتیاز بین امور کثیر نیز، یا به ذات وجود برمی‌گردد همچون ذات واجب نسبت به غیر خودش، یا به مرتبه‌ای از مراتب وجود.
کثرت حقیقی در مقابل کثرت اعتباری است که از ناحیه ماهیّت عارض وجود می‌شود. نظیر تمایزی که بین وجود انسان و وجود درخت است که از باب اتّحاد بین وجود و ماهیّت، حکم یکی به دیگری سرایت کرده و تمایز به وجود هم نسبت داده می‌شود.^[۵۷]
۳- سریان وحدت در کثرت: همان گونه که بیان شد، مقصود از این وحدت، وحدت سریانی یا بالشخص است که با کثرت سازگار و هماهنگ بوده و اصلاً معنای سریان، جز با وجود کثرت نمی‌سازد، پس باید کثرتی باشد تا وحدت در آن ساری باشد.
«إنّ الکثره لا تنافی الوحده بل تؤکدها فإنّها کاشفه عن الأشملیّه و الاوسعیّه».^[۵۸]
۴- رجوع کثرت به وحدت: مقصود از کثرت، همان کثرت حقیقی است که وجه اشتراک و وحدتی بین آن‌ها وجود دارد و ارتباط بین آن‌ها از طریق همین وجه اشتراک است.
در واقع شرط سوم و چهارم، یعنی (سریان وحدت در کثرت) و (رجوع کثرت به وحدت)، همان ما به الامتیاز و ما به الاشتراکی است که در مسأله تشکیک مدّ نظر است.
خلاصه آن که اوّلاً باید امور مختلف و کثیری داشته باشیم که وجه اشتراکی داشته باشند و آن وجه مشترک در این امور کثیر حقیقتاً ساری و جاری باشد و ثانیاً اختلاف بین امور کثیر نیز به همین جهت وحدت رجوع کند، بنابراین تمام ذاتیات کثرات را همین وجه مشترک (وجود) تشکیل می‌دهد.

۱-۴-۴-۷-اقسام تشکیک:

اجمالاً می‌توان اقوال منسوب به تشکیک در وجود را به ۳ قول مهم تقسیم کرد:
۱- تشکیک عامی: در تشکیک عامی منسوب به مشاء، همه موجودات اصیل هستند و اصل ذات اشیاء متباین به تمام ذات است. یعنی وجود واجب با وجود ممکن ذاتاً متفاوت است و هیچ اشتراک ذاتی بین آن‌ها نمی‌توان یافت. موجودات فقط در یک امر مشترکند و آن «مفهوم وجود» است که لازم عام برای همه آن‌هاست.
امّا صرف این امر مشترک موجب اشتراک بین موجودات نمی‌شود؛ چرا که در خصیصه انتزاعی (مفهوم وجود) که خارج از ذات آن‌هاست با یکدیگر شریکند نه در امر ذاتی. پس در تشکیک عامی، صدق مفهوم بر مصادیقش به اولویت و اخرویت و اضعفیت و سایر انحاء تفاوت است، به گونه‌ای که مصادیق، همه در آن مفهوم مشترک‌اند و در عین حال یکسان نیستند، همچون سفیدی برف و سفیدی کاغذ. در واقع، در تشکیک عاملی، اختلاف به امور زائد بر ذات اشیاء برمی‌گردد.^[۵۹]
۲- تشکیک خاصی: مراد از تشکیک خاصی آن است که (ما به الاشتراک) و (ما به الامتیاز) عین یکدیگر باشند، منتهی میان آن‌ها اختلاف به کمال و نقص وجود داشته باشد به گونه‌ای که همین کمال و نقص‌ها و شدت و ضعف‌ها، موجب کثرت این حقیقت واحده شود.
مثالی که معمولاً در باب تشکیکی خاصی زده می‌شود، مثال (نور) است که با مقایسه نورهای مختلف مثلِ نور آفتاب و نور چراغ و نور شمع و… این مطلب فهمیده می‌شود که این‌ها در اصل نوریّت شریکند و اختلاف آن‌ها هم به شدّت و ضعف در همان نوریّت است. امّا این بیان موهوم وحدت سنخی است. مثالی که در باب تشکیک خاصی می‌توان بیان کرد، نوری است که دارای ۱۰۰ درجه از مبدأ می‌باشد و هرچه از مبدأ فاصله می‌گیرد، شدّت نورانیّتش کمتر می‌شده و به ترتیب به ۹۰-۸۰ درجه و کمتر می‌رسد، و اگر در این مورد دقت شود، از یک طرف همان یک نور است که از مرتبه بالا تا پایین را فرا گرفته و از طرفی اختلاف هم بین این درجات و مراتب در نورانیّت وجود دارد. وجود، نیز چنین است. بدین معنا که وجود به وحدت سعی که دارد، تمام مراتب هستی را فرا گرفته و اختلاف بین موجودات به مراتب مختلف آن ‌هاست، و حقیقتاً، حقیقت وجود به نفس ذات، مقتضی تشکیک خاصی است و این اقتضاء ایجاب میکند که وجود با حفظ اصلِ وحدت اطلاقی خود در مرتبه‌ای علّت باشد و در مرتبه‌ای معلول، علّت، معلولِ علتِ کامل‌تر و قوی‌تر است و این سلسله مراتب علیّت و معلولیّت، علّت شدیدتر و کامل‌تر از معلول است و لذا از حیث رتبه هم مقدّم بر معلول می‌باشد؛ بنابر این دو وجودی که در درجه علّت و معلول قرار گرفته‌اند. از نظر اصل حقیقت واحدند هر دو وجود، طارد عدم هستند – به گونه‌ای که اگر وجود معلول، ترقی کند (بنا بر فرض محال) عین علّت می‌شود و اگر وجود علّت تنزل نماید (به فرض محال) عین معلول خواهد بود. پس کثرت حاصل از رابطه علّی و معلولی، کثرت تشکیکی است.^[۶۰]
جناب صدرا بر این عقیده‌اند که همان گونه که تشکیک در مراتب طولی وجود جاری است در مراتب عرضی هم تشکیک جاری می‌شود؛^[۶۱] چرا که اصل کثرت چه طولی و چه عرضی از اصل وجود ناشی ‌شده و ماهیات متکثر در عرض هم، نیز از وجودات اصل وبه تبع وجود پدید می‌آیند، پس تشکیک عرضی هم، در وجود محقق است؛ در این نوع تشکیک، هم کثرت حقیقی، وجود می‌باشد و هم وحدت حقیقی؛ وحدتی که محیط به کثرات و ساری در آن‌هاست؛اما کثرت آن ناشی از شدت وضعف وکمال ونقص نباشد، همچون اجزاءفرضی زمان که مابه الإشتراک از سنخ مابه الإمتیاز (زمان)است، اما این اجزاء مذکور متفاضل نیستند بلکه مشابه یکدیگرند.^[۶۲]

۳- تشکیک خاصّ الخاصّی یا تشکیک در مظاهر:

این نوع از تشکیک که عرفا به آن قائلند و نظریه نهایی جناب صدرا در باب تشکیک، همین نوع از تشکیک می‌باشد.
توضیح اینکه: در عرفان، حقیقت وجود، منحصر در ذات باری تعالی است و وحدتی که دارد، وحدت اطلاقی (حقه حقیقیه) است که قابل تعدّی و سرایت به غیر نیست و این کثراتی که مشاهده می‌شود، نه به عنوان موجودات مستقلی که از وجود حظّ و بهره‌ای برده باشند، وجود دارند؛ بلکه کثرات، (نمودِ) آن وجود حقیقی هستند و به عنوان (مظاهر و عکوس) از آن‌ها یاد می‌شود. و اگر در عرفان، نامی از تشکیک برده می‌شود، مقصود تشکیک در مراتب همین ظهورات است که از وجود منبسط (صادر اول) تا پایین‌ترین مرتبه وجودی را شامل می‌شود و آن‌ها نیز از جهت شدّت و ضعف، در بهره‌ای که از ظاهر بودن دارند و درجه اقدسیّت و دنوّشان به واجب تعالی، درجات و مراتبشان با یکدیگر تفاوت دارد. این معنا از تشکیک را سید حیدر آملی، چنین بیان می‌کند:

*

*

*

تدوین و ارائه

*

*

جدول زمانی مراحل اجرا و پیشرفت انجام کار :
۱-۱۱ پیشینه تحقیق
۱-۱۱-۱ پایان نامه های داخلی
_ سیما لطیفیان (۱۳۹۰) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان رویکردی روانشناختی به تبیین معیارهای پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی ( طراحی مجدد مجتمع مسکونی ایران خودرو دیزل) در دانشگاه هنر تهران، در تحقیق خود که با بهره گرفتن از روش توصیفی- تحلیلی و میدانی، به بررسی نقش و معیارهای چگونگی افزایش پایداری اجتماعی با توجه به علم روانشناسی محیطی در مجتمع های زیستی جهت طراحی مجتمع های مسکونی با امنیت، هویت، آسایش و مراودات اجتماعی را مورد کنکاش قرار داد و در پایان به این نتیجه رسید که دقت در طراحی مسکن و در نظر گرفتن خصوصیات کیفی وکمی در هر واحد مسکونی و همچنین همجواری، همسایگی ها و مشاعات، خدمات شهری در نزدیکی سایت، خدمات محله ای ، خدمات در نظر گرفته شده برای هر بلوک و مسایل اقتصادی با توجه به منطقه مورد نظر، می توان پایداری اجتماعی را در مجتمع های مسکونی که به صورت انبوه ساخته می شوند، برقرار نمود.

_ ناصر شیخکانلوی میلان (۱۳۹۰) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان تحلیل اجتماعی- فضایی بافت های فرسوده شهری جهت بهسازی با تاکید بر توسعه پایدار اجتماعی در دانشگاه شهید بهشتی، او در تحقیق خود که با بهره گرفتن از روش توصیفی – تحلیلی انجام شد به شناسایی بافت فرسوده در محله نعمت آباد تهران و ارائه راهکارهای در جهت پایداری اجتماعی پرداخته است. و در پایان به این نتیجه رسید که با توجه به همبستگی اجتماعی قوی، حس تعلق به مکان، اعتماد ساکنین به همدیگر و گرایش به نوسازی و مشارکت اجتماعی ساکنین، راهکار مشارکتی و توجه به نظرات مردم در مراحل تهیه، و اجرا و بهره برداری طرح های بهسازی و نوسازی مهمترین راهکار در جهت تقویت پایداری اجتماعی این محله می باشد.
_ فرخ طهماسبی (۱۳۹۱) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان نقش فضاهای عمومی در پایداری اجتماعی شهر، در دانشگاه شهید بهشتی، او در تحقیق خود که با بهره گرفتن از روش توصیفی- تحلیلی و میدانی انجام شد با اشاره به نقش فضاهایی عمومی به یکی از مولفه های اساسی در کیفیت محیط شهری، و در برنامه توسعه شهری به عنوان ضرورتی مهم و بدلیل فقدان پارک ها و فضاهای عمومی در مرکز شهر با تجزیه و تحلیل پرسش ها به این نتیجه رسید بین ویژگی های محل سکونت ساکنین، میزان استفاده از فضای عمومی رابطه قابل مشاهده نیست. و همچنین به افزایش میزان رضایتمندی افراد از فضاهای عمومی باعث افزایش حس تعلق آنان می شود.
_ حجت اله کولیوند (۱۳۹۰) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان تحلیل ساختار فضایی محله شهری بر مبنای توسعه پایدار اجتماع نمونه موردی دارآباد تهران، در دانشگاه شهید بهشتی، او در تحقیق خود که با روش توصیفی- تحلیلی و میدانی انجام شد به بررسی بهبود ساختار فضایی محله و شناخت وضع موجود محله بویژه در بعد اجتماعی و شناخت گروه های ساکن در محله می پردازد و در نتیجه به ارائه راهبردی مبتنی بر پذیرش تنوع فرهنگی و ایجاد تداوم سرمایه اجتماعی در جهت ایجاد وفاق و همبستگی بین ساکنان می پردازد.

اپوکسی
اپوکسی

۱۹
۱۹
۱۹
۱۹
۹
۹
۹
۹

۳-۲ طرح آماری
در این بررسی از آزمون فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی استفاده گردید. با توجه به عوامل متغیر و سطوح مربوطه ۸ تیمار حاصل شد که از هر شرایط ۵ بار تکرار شد. درتجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری minitab استفاده گردید. این تحقیق در قالب طرح آزمایشی فاکتوریل و با سه متغیر و به کمک تجزیه و تحلیل واریانس مورد تجزیه و تحقیق قرار گرفت.
با بهره گرفتن از این روش آماری، تاثیر مستقل و متقابل هر یک از عوامل متغیر بر خواص مورد مطالعه در سطح اعتماد ۹۵ درصد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جدول ۳-۱ تیمارهای مورد مطالعه را نشان می‌دهد.
۳-۱ تهیه مواد اولیه
در این پژوهش برای ساخت چند سازه پانل ساندویچی، از چوب پالونیا به عنوان لایه مغزی و الیاف شیشه به همراه دو نوع رزین پلی استر و اپوکسی به عنوان تقویت کننده در لایه رویی پانل مورد استفاده قرار گرفت.

برای تهیه هر کدام از موارد فوق، مراحل زیر صورت گرفت:
۳-۱-۱ پالونیا
گونه مورد استفاده گونه P.Fortunei پانزده ساله بود که در جنگل تحقیقاتی شصت کلاته وابسته به دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان کشت شده است. این گونه مراحل آزمایشی خود را به خوبی سپری کرده است و دارای خصوصیاتی منحصر به فرد مانند سرعت رشد، آسانی کشت، سبکی و استحکام است.
۳-۱-۲ الیاف شیشه
برای این تحقیق از لایه های الیاف شیشه بریده شده از نوع E-glass، محصول Exssonکره جنوبی استفاده شد. دو نوع الیاف
شیشه حصیری^[۱۰۸] و سوزنی^[۱۰۹] برای این تحقیق مورد استفاده قرار گرفت. لایه های الیاف شیشه به ابعاد طولی ۵۰×۱۰ سانتی متر برش خوردند و به تعداد مورد نظر برای هر پانل (۱۰ عدد لایه) تهیه گردیدند. تعداد لایه های نوع سوزنی (نمد) که به صورت خالص برای پانل ها به کار رفتند، ۵ عدد در هر رویه بود و در پانل هایی که از لایه های الیاف شیشه به صورت ترکیبی استفاده شد، به صورت سه لایه سوزنی و دو لایه حصیری در هر رویه بود.
شکل۳- ۱ ترتیب قرار گرفتن لایه های الیاف شیشه در سطوح پانل ساندویچی
شکل۳-۲ نمونه ای از دو نوع الیاف شیشه مورد استفاده در ساخت پانل ساندویچی
۳-۱-۳ نوع و مقدار مصرف رزین
در این تحقیق از رزین های پلی استر و اپوکسی استفاده گردید. مقدار رزین مصرفی با توجه به ابعاد سطح هر رویه (۵۰×۱۰سانتی متر مربع) و ضخامت آن (۵/۲ میلی متر) حدود ۲۵۰ گرم برای هر رویه نظر گرفته شد.
۳-۱-۳-۱ رزین اپوکسی
رزین اپوکسی یا اپوکساید مورد استفاده در این تحقیق با مارک هانستمن ترکیه^[۱۱۰] از نوع HY950^©Ren بود که به صورت دو جزئی مورد استفاده قرار گرفت. این رزین جزء چسبنده های قوی است و به همراه کاتالیزور یا همان هاردنر به سرعت پلیمر شده و به گیرایی لازم می‌رسد. این رزین علاوه بر استفاده در الیاف شیشه ها جزء اتصال دهنده های چوب و الیاف نیز به شمار می‌آید]۱۴[. مشخصات فنی رزین اپوکسی مورد استفاده به شرح جدول ۳-۳ می‌باشد.
جدول ۳-۳ مشخصات رزین اپوکسی مصرفی
کمیت فیزیکی واحد مشخصات
شکل ظاهری — زرد کمرنگ شفاف
ویسکوزیته mPa 470-370
دانسیته g/cm³ ۱
زمان انعقاد در C˚‍ h 5/0
زمان سخت شدن h 24
۳-۱-۳-۲ سخت کننده جهت پلیمریزاسیون رزین اپوکسی
جهت گیرایی رزین اپوکسی به کاررفته در این تحقیق، از سخت کننده F205 ساخت شرکت Hexion ترکیه استفاده شد. نسبت اختلاط وزنی سخت کننده به رزین ۱۵ به ۱۰۰ درصد بود.
۳-۱-۳-۳ رزین پلی استر
رزین پلی استر مورد استفاده در این تحقیق با مارک تابا از کارخانه اصفهان بود. طبق مشخصات فنی این رزین، این محصول پوششی شفاف، براق و سخت مانند شیشه روی سطح چوب تشکیل می دهد که بسیار مقاوم است و چوب را از تاثیر عواملی ‌نظیر آب، مواد شوینده و آلودگی شیمیایی به خوبی حفظ می‌کند. این رزین برای زیبایی و حفاظت سطوح چوبی، بویژه در مکان هایی که جلای پایدار سطح مورد نیاز است به کار می‌رود و مصرف عمده آن در صنایع چوب و مصنوعات چوبی است. مشخصات فنی این رزین به شرح جدول ۳-۴ می‌باشد.
جدول ۳-۴ مشخصات رزین پلی استر مصرفی
کمیت فیزیکی واحد مشخصات
شکل ظاهری — بیرنگ
ویسکوزیته ثانیه ۴۰
دانسیته g/cm³ ۰۵/۱
زمان انعقاد در C˚‍ h 1
زمان سخت شدن h 25
۳-۱-۳-۴ کاتالیزور جهت سرعت واکنش رزین پلی استر
جهت گیرا شدن رزین نیاز به یک مرکز فعال (رادیکال) است تا واکنش پلیمریزاسیون آغاز شود که این نقش را کاتالیزورها ایفا می‌کنند. گیرا شدن رزین بلافاصله بعد از اضافه کردن کاتالیزور شروع می‌شود. سرعت واکنش گیرا شدن بستگی به نوع رزین و میزان فعالیت کاتالیزور دارد. مقدار کاتالیزور، زمان ژل شدن و سرعت سخت شدن را کنترل می‌کند. مقدار کاتالیزور از آن جهت که تعیین کننده میزان اتصالات عرضی است بهتر است بدون تغییر در نظر گرفته شود.]۶[. کاتالیزور مورد استفاده در این تحقیق متیل اتیل کتون پراکسید^[۱۱۱] بود که به میزان ۲ درصد وزن پلی استر، به آن افزوده شد و به خوبی با پلی استر موجود در بشر مخلوط گردید.
۳-۱-۳-۵ شتاب دهنده جهت پلیمریزاسیون رزین پلی استر
برای گیرا شدن رزین پلی استر در دمای محیط بایستی همراه با کاتالیزور از یک شتاب دهنده نیز استفاده کرد. شتاب دهنده ها باید کمی قبل از استفاده به رزین اضافه شوند. ترکیبات شیمیایی زیادی به عنوان شتاب دهنده می‌توانند مورد استفاده قرار می‌گیرند. مهمترین نوع شتاب دهنده ها آنهایی هستند که بر پایه صابون های قلع، کبالت و یا بر پایه آمینهای نوع سوم می‌باشند]۶[.

کروی

۴۲/۰

۶۴/۰

۱۵۰۰

۶۵

متوسط

پتاسیم

گوسی

۱/۰

۲۸/۰

۴۰۰۰

۳۵

متوسط

تفسیر مؤلفه‌های نیم‌تغییرنماهای برازش داده شده بر ویژگی‌های خاک
در مقیاس نمونه برداری با متوسط فاصله معادل ۲۰۰ متر، کمترین دامنه تأثیر برای متغیرهای کربن آلی، ازت و فسفر (۱۵۰۰) مشاهده شد. بیشترین دامنه تأثیر در مورد متغیرهای شن و پتاسیم دیده شد که معادل ۴۰۰۰ متر بود (جدول ‏۴‑۴). سایر متغیرها از جمله رس (m3800)، سیلت (m 2000)، هدایت‌الکتریکی (m 2900)، واکنش خاک (m 3800) و آهک m)3500) دامنه‌ای تاثیر بین ۱۵۰۰ تا ۴۰۰۰ متر داشتند. در انتخاب فاصله نمونه‌برداری در یک منطقه وسیع و به منظور بررسی وضعیت عناصر و ویژگی‌های پایه‌ای خاک (رس، سیلت، شن، اسیدیته، درصد کربن آلی و هدایت الکتریکی خاک ) باید به گونه‌ای نمونه‌برداری کرد که علاوه بر داشتن صرفه اقتصادی، ساختار مکانی متغیرهای خاک نیز نمایان گردد. خرمی و همکاران (۱۳۸۸)، در مطالعات خود با فاصله دو کیلومتر برای خواص پایه‌ در اکثر موارد به نتایج مشابهی دست یافته بودند. فاصله نمونه‌برداری انتخاب شده در تحقیق حاضر به خوبی توانسته ساختار مکانی خواص پایه و عناصر غذایی اصلی خاک را به خوبی نشان دهد.

تغییر در دامنه تغییرنما، تأثیر اندکی بر وزن‌های کریجینگ معمولی دارد، اما واریانس کریجینگ با به کارگیری تغییرنمای با دامنه بلندتر، کاهش می‌یابد، بنابراین تغییرات دامنه اثرات محسوسی بر مقدار تخمین دارد. دامنه، حداکثر شعاع لازم که نمونه‌های همسایه در آن قرار می‌گیرند را برای درون‌یابی کریجینگ تعریف می‌کند. از سوی دیگر با افزایش دامنه تأثیر، فواصل نمونه‌برداری بیشتر و تعداد نمونه‌های لازم کم‌تر می‌شود. بنابراین در بسیاری از منابع حدود دو سوم دامنه تأثیر را برای شعاع همسایگی به کار می‌برند (محمدی، ۱۳۸۵).
نسبت اثر قطعه ای به سقف که به عنوان معیاری برای نشان دادن وابستگی مکانی به کار می‌رود، برای فسفر ۶۵ درصد است. همان‌طور که می‌دانیم چنانچه این نسبت بین ۲۵ تا ۷۵ % باشد، ساختار مکانی متوسط است، در نتیجه عوامل خارجی و مدیریتی مانند مدیریت کودی بر تغییرات این متغیر اثر گذار است. با توجه به این که منطقه مورد مطالعه شامل زمین‌های زراعی بوده و اکثراً تحت کشت چغندر‌قند می‌باشد، نحوه کوددهی تأثیر فراوانی بر چگونگی توزیع عناصر غذایی می‌گذارد.
ارزیابی اعتبار روش‌های درون‌یابی
تخمین‌گرهای مورد استفاده در این مطالعه روش کریجینگ معمولی و وزن‌دهی عکس فاصله بودند. در انتخاب تخمین‌گرها باید به این نکته توجه نمود که تخمین‌گرها بایستی دارای حداقل واریانس باشند و برآوردهای نااریب داشته باشند، به عبارت دیگر میانگین باقیمانده آن‌ها برابر با صفر باشد (حسنی پاک، ۱۳۸۹).
از آماره‌های متفاوتی چون میانگین خطا (ME)، میانگین مربعات خطا (MSE) و ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) برای انتخاب بهترین و دقیق‌ترین روش درون‌یابی استفاده شد. تخمین‌گری که دارای میانگین خطای نزدیک به صفر (میانگین خطای تخمین، معیاری از اریب بودن یا همان میانگین توزیع خطا در داده‌های تخمینی است و هر چه مقدار آن به صفر نزدیک‌تر باشد، نشان دهنده نااریب بودن تخمین است)، حداقل میانگین مربعات خطا و کمترین ریشه میانگین مربعات خطا باشد، از بیشترین توانایی در درون‌یابی دقیق متغیرها برخوردار خواهد بود. نتایج بدست آمده از آماره‌های ارزیابی خطا (ME, MSE, RMSE، RMSS و ASE ) مربوط به روش کریجینگ برای هریک از متغیرهای مورد مطالعه در جدول ‏۴‑۵ ارائه شده است.
جدول ‏۴‑۵ نتایج حاصل از آماره‌های ارزیابی خطا با روش کریجینگ معمولی

پارامتر

ME

RMSE

MSE

RMSS

ASE

رس

۰۵/۰

۳۲/۸

۰۰۵/۰

۹۸/۰

۴۴/۸

سیلت

۰۲/۰-

۴۱/۵

۰۰۶/۰-

۰۶/۱